buse

Alanlar ve Vandalların 4. ve 5. yüzyıllardaki göçü. Kırmızı:göçler; Turuncu: askeri genişleme; Sarı: Yerleşim bölgeleri

Alanlar (Göktürkçe: As/Ar; Çince Alan/A-Lan/Yancai; eski Yunanca: Ἀλανοί; Latince: Alani/Halani) — İskit-Sarmat kökenli göçebe halk.[1][2][3] M.Ö. dönemlerde bugünkü Kazakistan topraklarında yaşamaktaydılar. Miladi dönemin başlangıç yıllarında ise Alanların büyük bir bölümü Volga ırmağını geçerek Don ırmağı civarlarına, Kırım ve Kuzey Kafkasya topraklarına gelerek bu bölgelerde uzun yıllar hakimiyet kurmuşlardır.

Alan dili

Alan adı yazılı kaynaklarda ilk defa M.S. 1. yy'da ortaya çıkar ve Çin kaynaklarına göre Alanlar dokuz Tiele-Türk boylarından biridir.[5][6] Alanlar (Aslar) eski Türk yazıtlarında bir Türk boyu olarak Kırgızların yanında çok kez belirtilmiştir.[7][8] Mahmut Kaşgarlı 'Az keshe' (yani 'Az kişi') adlı ve şüphesiz Türk olan bir kavim hakkından bahseder. Tarihçi El-Birûni'ye göre Alanların dili Harzemşahların ve (Peçenek) Kumanların dillerine benzer.[9] Alanların bir kısmı Kipçak (Karaçay-Balkarların ataları) ve diğer kısmı Oğuz (Azerilerin ataları) dallarına ait.[10] Karaçay-Balkarlar kendilerine bugüne kadar Alan ile hitap ederler ve komşu halklar tarafından da aynı hitabı almaktadırlar.[11][12] Etimiloji bakış açısından Alan ismi Türkçe "alan, ova, açık yer, geniş veya büyük mesafe" demektir.[13] Osetlerin ataları olduğunu gösteren araştırmalar da vardır.[14] Bundan dolayı Alanlar İran kökenli olduklarına dair görüşler de vardır.[15]
Kafkasya

Alanların bir kısmı IV.yy'da Büyük Halklar Göçüne katılmıştır. Kalanlar ise Kafkas coğrafyasında yerleşik hayata geçmişlerdir. Alanların klan esaslı birliği daha sonra Alania olarak bilinen Alan ve yerel Kafkas halklarını bir araya getiren ve Tatar-Moğol İstilasına kadar devam eden feodalizm öncesi yönetim şekline sahip bir devlet oluşturmuşlardır. 1230-lu yılların sonuna doğru Alania'yı ele geçiren Tatar-Moğollar hayatta kalan Alanları Kafkasya'nın merkezindeki dağlık yerlerde ve Kafkas Dağlarının ötesine yerleşmek zorunda bırakmışlardır. Buralarda yerel halkların da karışması ile Osetya'lı olarak yaşamlarını sürdürmüş ve Kuzey Kafkasya'daki halkların etnik kökeninde(Karaçay-Balkar) önemli rol oynamışlardır. Alanlar son yıllarını, bugünkü Karaçay-Çerkes ve Kabardey-Malkar topraklarının Beştav ve Abhazya’nın Kodor ırmağı çevresinde ve yüksek dağlık vadilerde 18'ci yüzyıla kadar sürdürmüşlerdir.