buse

Son Osmanlı Mebusan Meclisinin Toplanması (12 Ocak 1920)

• Son Osmanlı Meclisi Amasya Görüşmeleri’nde alınan kararlar üzerine 12 Ocak 1920’de İstanbul’da toplandı.
• Mecliste İstanbul Hükümeti ve Anadolu halkını temsil eden milletvekilleri bulunuyordu. Anadolu’dan gelen istekle İstanbul Hükümeti meclis çalışmalarını başlattığında ne Mustafa Kemal Paşa’nın meclis başkanlığı söz konusu olmuş, ne de millî teşkilatın amaç ve hedeflerine hizmet edecek bir Müdafaa-i Hukuk Grubu kurulabilmişti. Ancak mecliste bulunan Müdafaa- i Hukukçular, Rauf Bey’in başkanlığı altında “Felah-ı Vatan Grubu” adıyla bir grup kurmuşlardır.
• Meclis-i Mebusan’ın yaptığı en önemli faaliyet Misakımillî’yi kabul etmesidir. Mecliste bulunan Millî Mücadele taraftarları Misakımillî’nin kabul edilmesini sağlamışlardır. (Böylece bütün Anadolu ulusal bağımsızlığın yanında yer almış oluyordu.)

Misaktmilli (Ulusal Yemin) Kararları

1. Kars, Ardahan, Artvin için gerekirse yeniden halk oylaması yapılacaktır.
2. Batı Trakya’nın durumuna orada yaşayan halk karar verecektir.
3. Halifeliğin, İstanbul’un ve Marmara’nın güvenliği sağlanmalıdır. Boğazlar konusu, ilgili devletlerle birlikte verilecek kararlarla çözümlendikten sonra Boğazlar dünya ticaretine çılabilecektir.
4. Azınlıklar için istenen haklar sınırlarımız dışındaki Müslümanlara da aynı haklar verilmesi koşuluyla kabul edilecektir.
5. Ulusal ve ekonomik gelişmemizi mümkün kılmak amacıyla tam serbestlik ve bağımsızlık sağlanması, siyasi, adli, mali gelişmemize engel olan kapitülasyon ve sınırlamaların kaldırılması gereklidir.
6. Müslüman Arapların çoğunlukta olduğu yerlerin kaderi halkın oyu ile belirlenmelidir.
Önemi

• Millî Mücadele’nin programı, hedefi ve sınırları tespit edilmiştir.
• Misak’ı Milli’nin kabulü İstanbul’un işgal edilmesine ve Meclis-i Mebusan’ın itilaf Devletleri tarafından kapatılmasına neden olmuştur.
• İstanbul’da Mebuslar Meclisi’nin kapatılması Ankara’da TBMM’nin açılmasına zemin hazırlamıştır.

ÖRNEK: I. Kars, Ardahan ve Artvin için gerekirse yeniden halk oylaması yapılacaktır.
II. Batı Trakya’nın durumuna orada yaşayan halk karar verecektir.
III. Halifeliğin İstanbul’un ve Marmara’nın güvenliği sağlanmalıdır. Boğazlar konusu ilgili devletlerle birlikte verilecek kararlarla çözümlendikten sonra Boğazlar dünya ticaretine açılabilecektir.
Yukarıda Son Osmanlı Mebuslar Meclisi’nin 12 Ocak 1920’de ilan ettiği Mısakı Millî kararları verilmiştir. Buna göre, aşağ>dakilerden hangisine ulaşılamaz?
A) Mısakı Milî Boğazlar konusunu gündeme getirmiştir.
B) Türkler toprakları dışındaki soydaşları ile bağlarını koparmamıştır.
C) Halk iradesine vurgu yapılmıştır.
D) Batı Trakya’daki uygulamalardan rahatsızlık duyulmaktadır.
E) Ekonomik bağımsızlık referans kabul edilmiştir.
ÇÖZÜM: A seçeneği ile ilgili yargıyı III numaralı öncülde, B seçeneği ile ilgili yargıyı I numaralı öncülde, C seçeneği ile ilgili yargıyı I numaralı öncülde, D seçeneği ile ilgili yargıyı II numaralı öncülde bulabiliriz. Mısakımillî’de kapitülasyonlara da vurgu yapılmıştır, ama öncüllerde bu karar yoktur. Yanıt E
İstanbul’un Resmen İşgali (16 Mart 1920)

• Osmanlı Mebusan Meclisi’ndeki iradenin kendisini Misak-ı Milli olarak göstermesi, tam bağımsızlık kararı alınması üzerine itilaf Devletleri İstanbul’u işgal etmiştir.

Sonuçları
1. Millî Mücadele taraftarları tutuklandı. itilaf Devletleri’nin elinden kaçabilen vekiller ise Anadolu’ya geldi.
2. Osmanlı Mebusan Meclisi kapatıldı.
3. Damat Ferit Paşa Hükümeti kuruldu.
4. Ankara’da yeni bir meclis açılması çalışmalarına başlandı.
5. II. Meşrutiyet Dönemi tamamen sona erdi.
6 . Halkın ve Millî Mücadele yöneticilerinin İstanbul’un işgaline tepki duymalarına neden oldu.
TBMM’nin Açılması (23 Nisan 1920)

• İstanbul’un işgalinden sonra Ankara’ya gelebilen milletvekilleriyle birlikte meclisin 23 Nisan Cuma günü açılmasına karar verildi.
• 23 Nisan 1920’de 115 milletvekilinin katılımıyla meclis açılmıştır. Meclis’te bulunan milletvekillerinin yaşça en büyüğü olan Sinop Mebusu Şerif Bey kürsüye gelerek açış konuşmasını yaptı.
• Mustafa Kemal Paşa’nın mecliste hükümetin kurulmasıyla ilgili esasları kapsayan teklifi şöyledir:

1. Hükümetin kurulması gereklidir.
2. Geçici olarak bir hükümet başkanı seçmek veya padişaha bir vekil tanımak doğru değildir.
3. Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin üstünde kuvvet yoktur.
4. Türkiye Büyük Millet Meclisi yasama, yürütme ve yargı yetkilerini kendinde toplar.
5. Meclisten seçilecek ve vekil olarak görevlendirilecek bir heyet, hükümet işlerine bakar. Meclis başkanı, bu kurulunda başkamdir.
6 . Padişah ve halife, baskı ve zorlamadan kurtulduğu zaman, Meclisin düzenleyeceği yasal esaslar içerisinde yerini alır.

• Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne toplumun farklı meslek gruplarından ve kesimlerinden olan kişiler milletvekili olarak girmişlerdir.

TBMM’nin Özellikleri

• TBMM’nin açılması ile Temsil Heyeti’nin yetkileri sona ermiştir.
• Olağanüstü yetkilere sahiptir. Güçler Birliği ilkesi esas alınmıştır.
• Millî egemenlik kabul edilmiştir.
• Çok sesli bir yapısı bulunmaktadır.
• Kurucu meclistir.
• Partileşme yoktur, gruplaşma vardır.
• Türk Devleti resmen kurulmuştur.

İLK ANAYASA (TEŞKİLAT-I ESASİYE) (20 Ocak1921)

Maddeleri

• Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
• Meclis başkanı aynı zamanda TBMM’nin de başkamdir (Meclis Hükümeti).
• Kanun yapma ve yürütme yetkisi TBMM’ye aittir.(Güçler Birliği)
• Türkiye TBMM hükümeti tarafından yönetilir. (Padişah ve İstanbul Hükümeti yok sayılmıştır.)
• Savaş ve barışa TBMM karar verir.
• Seçimler iki yılda bir yapılır.

Özellikleri

• Olağanüstü şartlarda hazırlanmıştır, ayrıntılara yer verilmemiştir, savaş anayasasıdır.
• Laik değildir.
• TBMM’nin ilk anayasasıdır.
• Güçler birliğini kendisinde toplamıştır.
• Milliyetçilik düşüncesi öne çıkarılmıştır.

TBMM’ye Karşı Çıkarılan Ayaklanmalar

Nedenleri

• itilaf Devletleri ve İstanbul Hükümeti tarafından meclisi yıpratmak amacıyla çeşitli faaliyetlerde bulunulması
• Şeyhülislamdan alınan fetva ile Kuvayımilliye’nin dinsiz ilan edilmesi
• Mustafa Kemal ve arkadaşları hakkında idam kararı çıkarılması
• Millî Mücadeleciler’in Bolşeviklikle veya ittihatçılıkla suçlanmaları
• Bütün bu suçlamaların broşürler halinde İngiliz uçaklarıyla halka ulaştırılması
• Azınlıkların bağımsız devlet kurma çabaları
• Kuvayımilliye’nin halka baskı yapması
• Kuvayımilliye’den bazı kişilerin düzenli orduya katılmak istememeleri de meclise karşı ayaklanma çıkarmak istemeleri

1. İstanbul Hükümeti’nin Çıkardığı İsyanlar Şunlardı:
a. Anzavur isyanı
b. Kuva-i inzibatiye isyanı (Halifelik ordusu)
2. İstanbul Hükümeti ile İtilaf Devletleri’nin Ortaklaşa Çıkardığı İsyanlar Şunlardır:
a. Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı isyanları
b. Afyon isyanı (Çopur Musa)
c. Yozgat isyanı
d. Konya isyanı
e. Millî Aşireti isyanı
NOT: Bu isyanların dışında Bayburt’ta Şeyh Eşref İsyanı, Bozkır’da Zeynelabidin İsyanı, Diyarbakır’da Ali Batı İsyanı, Yenihan’da Postacı Nazım İsyanı, Garzan’da Cemil Çeto İsyanı, Dersim çevresinde Koçgiri İsyanı gibi isyanlar çıkmıştır.
3. Azınlıkların Çıkardığı İsyanlar

• Azınlıklar Wilson ilkeleri’ne dayanarak bulundukları bölgelerde bağımsız devletler kurabilmek için isyanlar çıkartmışlardır.
• itilaf Devletleri tarafından da desteklenen bu isyanlar Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasıyla son bulmuştur.

4. Kuvayımilliye Tarafından Çıkarılan İsyanlar
a. Çerkez E them İsyanı

• Çerkez Ethem emrindeki Kuvayıseyyare kuvvetleriyle Yunanlılara ve TBMM’ye karşı çıkan isyanların bastırılmasında önemli rol oynamıştır.
• Ancak Çerkez Ethem düzenli orduya katılmayı istemeyerek isyan etmiş, I. İnönü Savaşı’nın hemen sonrasında isyanı bastırılmış, bunun üzerine Çerkez Ethem Yunanlılara sığınmıştır.

b. Demirci M eh m et Efe İsyanı

• Demirci Mehmet Efe de düzenli orduya katılmayarak isyan etmiş, Ali Fuat Paşa tarafından bu isyan bastırılmıştır.

ÖRNEK: Demirci Mehmet Efe ve Çerkez Ethem, Batı Anadolu’da Yunanlıların ilerlemesinin kısmen engellenmesinde, TBMM’nin kurulması ve ayaklanmaların bastırılmasında
etkili olmalarına rağmen, daha sonra TBMM’ye karşı ayaklanmışlardır. Ayaklanmaların nedeninin aşağıdakilerden hangisi olduğu savunulabilir?
A) Milis güçlerin düzenli orduya bağlanmak istenmesi
B) Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılması
C) Damat Ferit’in sadrazamlık görevinden çekilmesi
D) istiklal Mahkemelerinin kurulması
E) Kuvayımilliye şeflerinden Topal Osman’ın öldürülmesi
2009 ÖSS
ÇÖZÜM:Kuvayımilliye ayaklanmalarının milis güçlerinin düzenli orduya bağlanmak istenmesi yatar. Çünkü Kuvayımilliyeciler düzenli ordunun kurulmasına karşı çıkmışlardır.
Yanıt A
TBMM’nin İsyanlara Karşı Aldığı Önlemler

Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılmıştır. (TBMM’ne karşı yapılan faaliyetler vatana ihanet kanunu içerisinde değerlendirilmiştir.) istiklal Mahkemeleri kurulmuştur.
İstanbul Hükümeti ile olan ilişkiler kesilmiştir. Düzenli ordunun kurulması sağlanmıştır. İstanbul Hükümeti’nin yaptığı bütün işler reddedilmiştir.
İsyanların Sonuçları
1. Millî Mücadele’nin uzamasına neden olmuştur.
2. Anadolu’nun işgali hızlanmıştır.
3. Millî birlik ve bütünlük sarsılmıştır.
4. TBMM tek güç hâline gelmiştir.
5. Düzenli ordunun kurulması sağlanmıştır.
UYARI: İsyanların olumlu yanı TBMM’nin otoritesini kurmasıdır.
ÖRNEK: TBMM’nin;
– Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nu çıkarması,
– istiklal Mahkemelerini kurması,
– İstanbul Hükümeti ile ilişkilerini kesmesi gelişmeleri dikkate alındığında,
I. Düzenli orduya geçiş başlamıştır.
II. Başkaldırılara izin verilmemiştir.
III. Hilafet ve saltanat kaldırılmak istenmiştir.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?
A) Yalnız I B) I ve C) II ve D) I ve III E) I, II ve III
ÇÖZÜM: TBMM yukarıdaki kararları düzenli orduya geçişi sağlamak, otoritesini sağlamlaştırmak için almıştr. Ama halifeliğin ve saltanatın kaldırılması daha ileriki aşamalarda
olacaktır.
Yanıt B