ŞAPKA KANUNU (DEVRİMİ)

Atatürk tarafından çağ*daşlaşma yolunda yapılan atılımlardan bi*ri.

Çağdaş bir toplum yaratmak için Batı’yı örnek alan Mustafa Kemal Paşa, Ba*tı’nın kültürünü topluma benimsetmeye çalıştı. Bu yöndeki ilk atılımlardan biri Şap*ka devrimi oldu. Halkın, Hıristiyanların sim*gesi saydığı şapkanın benimsetilmesi ko*lay olmadı. Önce donanmada fes yerine kep giyildi (Mayıs 1925).

Cumhurbaşkan*lığı muhafız birliği, sonra da Kara kuvvet*leri mensupları vizyerli kep (kasket) giyme*ye başladılar. Atatürk Kastamonu gezisin*de (Ağustos 1925) şapka giydi ve şapka*nın çağdaş bir başlık olarak giyilmesini öğütledi. Bürokratlar bu Örneği hemen benimsediler. 25 Kasım 1925’te çıkarılan “Şapka İktisası hakkında kanun” ile TBMM üyelerinin, memur ve müstahdem*lerin şapka giymeleri zorunlu oldu; şap*ka dışında başlık giyilmesi yasaklandı.

An*cak bu kanunun açık bir yaptırımı yoktu. Buna karşılık ülkenin çeşitli yörelerinde (Erzurum, Rize, Sivas, Maraş vb.) şapka giyilmesine karşı çıkanlar İstiklal Mahkemeleri’nde irtica yanlısı olarak yargılandı*lar. Erzurum’da 3, Rize’de 8, Giresun’da 2, Maraş’ta 6, Ankara’da 2 kişi idama mah*kûm edildi. Pek çok kişi 3 ile 15 yıl ara*sında hapis cezasına çarptırıldı. Şapkaya karşı gösteriler bastırıldı.

Şapkadan baş*ka bir başlık giymenin “itiyat” haline gel*mesi, Ceza Kanunu’nun 526. maddesin*de yapılan bir değişiklikle ancak 1939 yı*lında, üç ay kadar hapisle, yaptırıma bağ*landı. Daha sonra da 1960 ve 1982 ana*yasaları ile şapka devrimi güvence altına alındı.