ALPARSLAN

Alparslan (Ebu’Şuca Muham*met bin Davut), Büyük Selçuklu Sul*tanı (? 1029-Merv 1072). Çağrı Bey’in (öl. 1060) oğludur. Çocuğu olmayan Tuğrul Bey, Alparslan’ın üvey kardeşi Süleyman’ı veliaht seçti, ölünce de ye*rine Vezir Amidül Mülk’ün desteğiyle o geçti. Oysa Alparslan Gaznelilerle savaşta olsun, görevlendirildiği Hora*san yönetiminde olsun komutanlığını ve yöneticiliğini kanıtlamıştı. Kendisi*ne bağlı emirlerle Abbasi Halifesi Ka*im Biemrillah’ın desteğini kazandı, üvey kardeşini indirip Selçuklu tahtına kendisi çıktı (27 Nisan 1064).

Saltana*tının ilk yıllarında ayaklanmalarla uğ*raştı. İçeride düzeni sağladıktan sonra batıya yürüyüp Gürcistan, Kars ve Ani’yi ele geçirdi. Oğulları Arslanşah ve Melik şah’a Karahanlılardan kız ala*rak sağladığı akrabalıkla bu devleti Selçuklulara dost yaptı. Melikşah’ı ve*liaht atayıp ülke topraklarının yöneti*mini hanedan üyeleri arasında paylaş*tırdıktan sonra Anadolu üzerine yürü*dü. Gümüştekin, Afşin, Ahmet Şah gi*bi komutan ve emirler Anadolu akın*larında büyük başarılar kazandılar. Bu akınları bir türlü durduramayan Bizans İmparatoru Romanos Diogenes, geniş hazırlıklar ve büyük bir orduyla Doğu Anadolu’ya yürüdü.

O sırada Mısır se*ferinde olan Alparslan da bunu haber alıpça dönüp Ahlât’a geldi, Malazgirt yakınlarında Rahva Ovası’nda ordugâh kurdu (24 Ağustos 1071). Önce Ro*manos Diogenes’e barış önerdiyse de imparator bunu kabul etmedi. Bunun üzerine Malazgirt Savaşı yapıldı (26 Ağustos 1071). Bizans Ordusu dağıtıl*dı, Romanos Diogenes ve generalleri tutsak edildi. Ertesi yıl çıktığı Maveraünnehir seferinde Barzam Kalesi Mu*hafızı Yusuf Harezmi adlı bir Batıni gönüllüsü Alparslan’ı öldürdü.

Alpars*lan, Malazgirt zaferiyle Anadolu’yu Türklere açtı. Nizamiye medreselerini kurdu. Devlet yönetiminde adaletli ka*rar ve eylemleriyle tanındı. Ölümün*den sonra yerine oğlu Melikşah geçti.