buse

Sempatik sinir sistemi, irade dışında çalıştırılan otonom sinir sisteminin bölümüdür. Sinir sisteminin parçası olan omurilikten çıkan sinirlerin bir bölümü sempatik sisteme aittir. Bu sinirler vücudu kargaşalara hazırlayan organları uyarmaktadır. Bunun yanında fonksiyonların yapılması gerekli olmayan organlara giden kan akımını azaltmaktadır. Beyin ve kan damarları arasındaki bağlantının çoğunu sempatik sinir sistemi sağlar. Dokulara giden kan miktarının ayarlanmasından, tansiyonun ayarlanmasına kadar önemli işlevleri bulunur. Kan damarlarını bir miktar daralmış şekilde tutar. Bu sayede damar duvarı hafif sertleşir ve kan daha kolay akar. Sempatik sinir sistemi olmazsa, kalbin pompaladığı kan gevşek damarlarda zor akardı. Sistem dokulara ve organlara giden kanı düzenlerken, kan basıncını da ayarlar. Güçlü bir şekilde uyarıldığında, 5-10 saniye içinde kan basıncı iki katına kadar yükselebilir. Sistem devre dışı kalırsa, 10-40 saniye içinde tansiyon yarı yarıya azalır. Bu özellik yaşamsal öneme sahiptir.
Sempatik sinir sistemi nasıl işlev görür?
İnsanlarda kalp krizi, kalp yetmezliği, ağır kanama gibi durumlarda kan basıncı ani bir şekilde düşer. Bunun sonucunda beyin başta olmak üzere diğer organlara kan akımı düşeceğinden, aldıkları gıda ve oksijen oranı da azalır. Bu doku beslenememe sorunu, iskemi olarak tanılanır. Beyin oksijensiz kalmaya en hassas olan organdır. Bu yüzden beynin bundan korunması gerekir. Yaşamın devamı için diğer organların fedakarlıkta bulunması ve kanın çoğunluğunun beyne gönderilmesi gerekir. Beyin organlar içinde korunması gereken önemli bir organdır. Böyle zor bir durumda vazomotor merkez uyarılmaktadır. Uyarıyı alan merkez sempatik sinir sistemini deveye sokar ve parasempatik sinirleri baskılar. Sempatik sinirler kan basıncını 1-2 saniyede yükseltmek amacıyla pek çok etkiyi yaratır. Sempatik sinir sistemi kalbin daha fazla kan pompalamasına yardımcı olur. Bu tansiyonun yükselmesi, beyin başta olmak üzere tüm dokulara yeteri kadar kan gitmesi demektir.
Sempatik sinir sistemi atardamarı daraltarak, tüm dokulara gidecek kanı azaltırken, yaşamsal değeri olan beyin ve kalp bundan muaftır. Bu organlarda daralma olmaz. Diğer organlara ait atardamarın daralmasıyla bu organlara giden kan artar. Bunu yaparken toplardamarları da daraltır. Bunlar vücuttaki en geniş damarlardır. % 70 kan oranını barındırarak, adeta kan deposu gibidirler. Sempatik sinir sistemi depodaki kanın kullanılabilmesi için, toplardamarları sıkıştırır. Bu sayede kalp daha fazla kan pompalamaya başlar.
Acil durumlarda etkinin daha fazla olması için, sempatik sistem hormonları da görev yapmak için uyarır. Böbrek sütü bezinden adrenalin salgısını, noradrenalin ve dopamin salgılanmasını sağlar. Bu hormonlarda sempatik sinirler gibi etki gösterir. Bu nedenle böbrek üstü bezi ve sempatik sinir sistemi birbirlerinin sigortası konumundadır. Birlikte çalışarak tansiyonun hızla yükselmesine yol açarlar.




Sempatik sinir sistemi vücudun korunması amacıyla bazen kaçmayı, bazen de savaşmayı tercih eder. Korteks oldukça kısa sürede buna karar vermelidir. Burada sempatik sisteme önemli bir vazife düşmektedir. Şiddetli tehlikeyle birlikte kan basıncı yükseltilir, kaslarda kan akımı artar, gereksiz organlara giden kan akımı düşer, metabolizma yükseltilerek, kan şekeri arttırılır. Kaslardaki glikoz hızlanırken, kas gücü yükseltilir. Zihinsel aktivite artar, kan kaybının azaltılması için, kanın pıhtılaşma özelliği artar. Bunun yan etkisi kan damarlarında pıhtılaşma ve kalp krizi riski olabilir. Bu değişimler kişinin aşırı oranda fiziki aktivite kazanmasına yol açar. Bu savaşmak ve kaçmak için gerekli olur. Yani sempatik sinir sistemi sadece sevinç, korku, heyecan, utanma gibi durumlarda işlev gören bir sistem değildir.