buse

Trabzon olayları, II. Meşrutiyet sonrası Ermeni Komitecilerin Trabzon ve Samsun illerinde neden oldukları olaylardır. Periyodik olarak tekrarlanmış ve ağırlıklı olarak 1917 Bolşevik İhtilali’ne kadar devam etmiştir.[1]


Olayların gelişimi

Samsun ve Trabzon konumları itibariyle Karadeniz’in Anadolu’ya açılan kapıları hükmündeydiler. Bu konum bugün de güncelliğini korumaktadır. Ermeni komiteciler de bu önemin farkında olarak Erzincan, Erzurum, Sivas, Şebinkarahisar, Van ve Elazığ gibi illere yaptıkları silah sevkiyatını, bu limanları kullanan ve eşya ticareti yapan tüccarlar aracılığıyla yapmaktaydılar. Savaş ilanından önce bu bölgede çok yaygın bir şubeleşmeye giden komiteciler, Rusya’nın bölgedeki konsoloslarından bilgi almakta, aynı zamanda yine Rusya’nın telgraf hatlarını kullanarak bölgesel koordinasyonlarını sağlamaktaydılar.[2][3]
Tahkikat ve isyan girişimi

Silah ithali için Giresun iskelesine büyük önem verilmişti. Bu bölgedeki silah kaçakçılığı, Vahan Badelyan ve Kel Artin isimli iki Ermeni tarafından kontrol ediliyordu.[4] Bir gün Rus vapurlarından çıkartılmakta olan bir saman balyasının vinçten boşalarak dağılması üzerine, samanların arasında bulunan 400 martin ile çok sayıda mavzer tüfekleri ve mermiler ortaya çıktı. Böylece gümrük ambarlarında yapılan aramalar ve tahkikat sonucunda, ticaret eşyaları arasında çok sayıda tüfek ve cephane ele geçirildi.[5]
Bir başka olay da Giresun'da gerçekleşmişti. Giresun’un Rus torpidosu tarafından bombardımanı sırasında Ermeniler, büyük sevinç gösterileri yapmışlar ve Müslüman halk ile hükümet memurlarına hakaretler yağdırmışlardı. Ayrıca Samsun’da yapılan bir aramada birçok silah ve cephaneden başka Ermeni kilisesinin zeminliğinde büyük çapta 20 memeli bomba ile bomba yapımında kullanılan çokça araç ve gereç bulunmuştur. Bu sandıkların üzerinde ise Ermenice ‘’Samsun Ermeni Piskoposluğuna verilecektir’’ ibaresi bulunmuştu.[6]
Sonuç

Ermeniler, bu bölgede, yüksek iktisadi durumları sayesinde asker kontrolünden ve idari baskılardan nispeten kurtulmuşlardı. Bu rahatlık onların limanları istedikleri gibi kontrol etmelerine ve silah sevkiyatını kolayca yapabilmelerine imkan sağlamaktaydı. Rus konsolosluklarının bölgedeki etkinliği onlara ayrıca büyük bir güç sağlamış oluyordu. Bölgede çıkan karışıklıkların, Rus saldırıları ile paralel zamanlarda olmasından anlaşıldığı üzere Ermeniler dış güçler ile paralel hareket etmeleri sayesinde bu güce sahip olmuşlardı.