buse

Orta Asya’da kurulan türk devletleri hangileridir? Orta Asya’da kurulan ilk türk ve islam devletlerinin özellikleri ile ilgili kısaca konu anlatımı ve açıklaması.

1. Asya Hun İmparatorluğu
Kuruldukları tarih kesin olarak bilinmeyen Hunlar hakkında Çinlilerin verdiği bilgiler M.Ö. I. Bin yılın başlarına kadar uzanır.
M.Ö. III. yüzyılın ikinci yarısında Hunlar, Çinlilere karşı büyük bir güç haline gelmişlerdir. Çinliler, Hun akınlarına engel olabilmek için kuzey sınırlarında bir duvar örmeye başlamışlardır. Bugün “Çin Seddi” diye bildiğimiz bu duvar M.Ö. 214 yılında tamamlanmıştır.
Çinlilerle mücadele eden Mete Han’ın asıl düşüncesi, Çin’i etkisiz hale getirmekti. Çin’i yıllık vergiye bağlayan Mete, gücünün sembolü olarak Çinli bir prensesle evlenmiştir.
Kalabalık Çin nüfusu içerisinde Türklerin asimile olmasından çekinen Mete, Çinlilerle antlaşma yapmış ve onlarla dost kalmayı tercih etmiştir.
Mete Han’dan sonra Hunlar zayıflamıştır. Bu dönemde, Çinlilerin propagandasıyla Hun beyleri birbirine düşmüştür. Mete’nin ölümünden sonra zayıflayan Hunlar, önce Doğu ve Batı olarak sonra da Güney ve Kuzey olarak parçalanmışlardır.
2. Göktürk Devleti (552 – 630)
Göktürkler Türk adıyla kurulan ilk devlettir. Başkentleri Ötüken, ilk hükümdarları Bumin Kağan’dır.
Ülkenin batısını yöneten İstemi Yabgu batı yönünde fetih hareketlerinde bulunmuş, Akhunlara karşı Sasanilerle birleşmiş ve bu devletin toprakları Göktürkler ile Sasaniler arasında paylaşılmıştır. Çinlilerin Göktürk Devleti’ni içişlerine karışması sonucunda 582 tarihinde ülke ikiye ayrılmıştır. Doğu Göktürkleri 630 yılında, Batı Göktürkleri ise 659 yılında Çin egemenliğine girerek yıkılmışlardır.
3. Kutluk Devleti (682 – 745)
Kutluk Devleti’nin en güçlü olduğu dönemler Bilge Kağan ve kardeşi Kül Tiğin dönemleri olmuştur. Vezir Tonyukuk ise danışman olarak Kutluk Devleti’nin siyasetinde önemli rol oynamıştır.
Bilge Kağan öldükten sonra Kutluk Devleti’nde iç karışıklıklar başlamıştır. Basmil, Karluk ve Uygur Türkleri Kutluk Devleti’ne son vermişlerdir.
4. Uygur Devleti (745 – 840)
Doğu Türkistan’a yerleşen Uygurlar, diğer Türk boylarını egemenlikleri altına aldılar. Uygurların en önemli özelliği yerleşik hayatı benimseyen ilk Türk toplumu olmalarıdır. Bu nedenle tarım, sanat ve ticarette ilerlemişlerdir. Mani dinine ait tapınaklar yaparak mimaride gelişme göstermişlerdir.
Uygurlar, XIII. yüzyılda Cengiz Han’ın egemenliğini kabul etmişlerdir. Bundan sonra Moğollar Uygur Türklerini önemli görevlere getirmişlerdir. Uygur yazısı, Moğolların da yazısı olmuştur. Uygurlar, diğer Türk toplulukları ile birlikte Moğolların Türkleşmesinde önemli rol oynamışlardır. Çağatay ve Özbek Türkleri bu şekilde ortaya çıkmıştır.




Orta Asya’da Kurulan İlk Türk Devletleri Ve Özellikleri Diğer Türk Devletleri ve Toplulukları
Avarlar
Göktürklere yenildikten sonra Romanya’ya göç ederek devlet kurdular. İkiyüz yıldan fazla Avrupa’nın önemli bir kısmına egemen oldular.
Bugünkü Slav topluluklarının oluşmasında önemli rol oynadılar. Ayrıca Slav topluluklarının devlet ve askeri teşkilatlarında etkili oldular.
Tarihte İstanbul’u ilk defa kuşatan Türk devletidir. Avarlar Sasanilerle işbirliği yaparak İstanbul’u iki defa kuşattılar.
Franklar tarafından yıkıldılar (805).
Kırgızlar


Uygurları yıkan Kırgızlar Ötüken’e yerleşip devlet kurdular. 1207′de Moğolların egemenliğine girdiler.
Bugün aynı isimle varlıklarını devam ettirmekte olan bu medeniyetin 400.000 beyitlik Manas Destanı meşhurdur.
Hazarlar
Hazarlar, İtil ile Don ırmakları çevresine hakim oldular.
Yahudiliği benimseyen tek Türk devletidir. Din konusunda hoşgörülü olmuşlardır.
Müslüman Araplarla savaşan ilk Türk devletidir. Hz. Osman zamanında Müslüman Arap ordularını durdurdular.
Rusları etkileyerek, devlet ve ordu teşkilatı yönüyle Rus knezliklerine örnek oldular.
Peçeneklerin saldırılarıyla zayıflayan Hazarlar, Rus saldırılarıyla dağıldılar (958).
Bulgarlar
Hazarların baskıları sonucunda Tuna ve Kama Bulgarları diye ikiye ayrıldılar.
Tuna Bulgarları Avrupa’ya giderek devlet kurdular ve bir süre sonra Hristiyanlığı kabul ederek Türklük özelliklerini kaybettiler.
Kama (İtil, Volga) Bulgarları Müslüman tüccarların etkisiyle İslâmiyet’i kabul ettiler. Batu Han zamanında Moğollar Kama Bulgarlarına son verdiler. Kazan Türkleri adıyla da bilinirler.
Türgişler
Göktürklerin yıkılmasından sonra Göktürklerin mirası üzerinde devlet kurarak bu bölgedeki dağınık Türk kabilelerini tek yönetim altında topladılar.
Emevilerle mücadele ederek, Maveraünnehir bölgesindeki Türkleri ve yerli halkı Emevi saldırılarına karşı korudular. Böylece Orta Asya Türklerinin Araplaşmasını önlediler.
Soğd alfabesinden faydalanarak bir Türk alfabesi yaptılar. Çin parasına benzer ilk Türgiş parasını Baga Tarkan kendi adına bastırmıştır.
Karluklar
Talas Savaşı’nda Müslüman Arapların yanında yer alarak Orta Asya’nın Çinlileşmesini engellediler.
İslamiyet’i topluca kabul eden ilk Türk boyudur.
İlk Türk – İslâm devleti olan Karahanlıların kurulmasında etkili oldular.
Macarlar
Peçeneklerin baskısıyla Ural ve İtil bölgesinden bugünkü Macaristan’a göç ettiler.
Slavlar arasına girerek birleşmelerini engellediler.
Hristiyanlığı kabul ederek Türklük özelliklerini kaybettiler.
Peçenekler
Seyhun nehri ile Aral gölü kıyılarında yaşarken Oğuz baskıları ile Karadeniz’in kuzeyine geldiler.
Oymaklar halinde yaşamış ve devlet kuramamışlardır.
Bizans’ın entrikalarıyla zayıflamışlar, Malazgirt Savaşı’nda Bizans ordusundan Büyük Selçuklu tarafına geçerek Selçuklulara yardımcı olmuşlardır.
Oğuzlar (Uzlar)
Türk milletinin en kalabalık ve tarihte hem siyaset hem de uygarlık alanında en büyük rolü oynayan koludur.
Topluca İslâmiyet’i kabul ettiler. Selçuklular, Osmanlılar ve ayrıca birçok beylik Oğuzlar tarafından kurulmuştur.
Günümüzde Türkmenistan, İran, Irak, Suriye, Azerbaycan, Türkiye, Kıbrıs ve Balkanlarda yaşayan Türklerin ataları Oğuzlardır.
Kıpçaklar (Kumanlar)
Balkaş Gölü ile İrtiş Irmağı arasındaki bölgede yaşarken Moğol kabilelerinin baskısıyla batıya göç ettiler.
Peçeneklerle birlikte hareket ederek Rusların Karadeniz’e inmesini engellediler.
Macaristan’a göç eden Kıpçak toplulukları Hristiyanlığı kabul ederek Türklüklerini kaybettiler. Oğuzlarla yaptıkları mücadeleler Dede Korkut Hikayelerine konu olmuştur.
Sabirler (Sabarlar)
V. yüzyılda Avarların baskısı sonucunda Kafkasya’nın kuzeyine yerleştiler. Sibirya ismini bu kavimden almıştır.
Bizans’a karşı Sasanilerle birleşerek Anadolu’ya girdiler ve Kayseri, Ankara ve Konya’ya kadar ilerlediler.