buse

MOĞOLLAR İLE İLGİLİ ANSİKLOPEDİK BİLGİ.
Moğollar, Orta Asya’da göçebe yaşayan ve hayvancılıkla geçinen küçük bir halk iken Ortaçağ’da tarih sahnesine çıktılar ve bozkırı paylaştıkları Türk kavimleri arasında uzun süre geride kaldılar. XIII. yüzyılda Avrasya’nın orta kesimini birleştirerek kısa ömürlü bir imparatorluk kurdular. O zamana kadar görülmemiş büyüklükte olan bu imparatorluk, Ortaçağ’dan Yeniçağ’a geçişi başlatan başlıca etmenlerden biri oldu.


TARİH ÖNCESİNDEN TARİH DÖNEMLERİNE

İnsanoğlu, Orta Paleolitik çağına ait eski bir kültürün taşıyıcısı olarak ve Ordes’ten başlayarak, M.Ö 100.000’e doğru Moğolistan’a yerleşmeye başladı. Orta Asya dağ eteklerinden gelen ikinci bir yerleşme dalgası bunu izledi ve onunla aynı doğrultuda yönelerek Üst Paleolitik çağında, otlu soğuk bozkırlardaki otçul büyük hayvan avcılığına dayanan kültürleri geliştirdi.


10.000’lere doğru iklimlerin ısınması çevrede değişikliklere sebep oldu (ormanların ve daha küçük boy ılıman bölge hayvanlarının ortaya çıkması) ve insanlar dağlık bölgelerde dolaşan küçük gruplara ayrıldı; arkeolojik bakımdan Padhinskaya kültüründen (4500-3500) önce bunları tanımlamak güçtür. Baykal Gölü çevresindeki kültürler içinde kalındığında, şöyle bir gidiş görülür: İlk Isakovo seramikleri (3500-3000), Neolitik’ten Serovo zokaları (3000-2500), Kitoy olta iğneleri (2500-1700), Glaskovo bakır metalürjisi (1700-1200), Şivera bronzu (1200- I. binyıl). Buna paralel olarak, Sibirya ormanını çevreleyen bozkır şeridi aracılığıyla Ukrayna’dan yola çıkan Hint-Avrupalı göçebe hayvancı topluluklar Moğolistan’a ulaştılar. Bunlara ait Afanasiyevo kültürleri (30001700) Andronovo (1700-1200) yönünde evrim gösterdi; bozkırların kuraklaşması ölçüsünde yarı göçebelik gelişerek atlı göçerliği benimseyen, öküzlerin çektiği tekerlekli evleri ve yuvarlak yurtları yaratan Karasuk bronz kültürüne (1200 – 700) dönüştü.
Hayvancı göçebe toplumlar, otlaklara sahip olmak için çatışan, askeri bakımdan örgütlenmiş boylar biçiminde yeniden yapılandılar. 1. bin yılın ilk yarısı boyunca, ormanlık ve dağlık Moğolistan’ın yerli halkları, eski Sibiryalılar ve Tunguzlar, bu kültürel örnek içinde bir araya geldi. Moğolistan’da tarih dönemleri başladı; bu dönemler, 800’er yıllık üç büyük evre oluşturan 400’er yıllık bölümlere ayrılır.