buse

Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne çıkan ayaklanmalar ve TBMM’nin isyanlara karşı aldığı önlemler nelerdir? Tarihimizde büyük önemi olan bu konu hakkında bilmeniz gerekenler şu şekilde:

TBMM’YE KARŞI ÇIKAN İSYANLAR
Nedenleri :
– İtilaf devletlerinin denetimlerini devam ettirebilmek amacıyla boğazların çevresinde tampon bölgeler oluşturmak istemeleri
– Şeyhülislamdan alınan fetva ile Kuvay-ı Milliyeciler’in dinsiz ilan edilmesi.
– Yapılan gıyabi yargılamada Mustafa Kemal ve arkadaşları hakkında idam kararı çıkarılması
– Milli mücadelecilerin bolşeviklikle veya ittihatçılıkla suçlanmaları
– Bütün bu suçlamaların İngiliz uçaklarıyla halka ulaştırılması
– Bazı zengin ve nüfuz sahibi kişilerin çıkarlarını korumak istemeleri
– Azınlıkların bağımsız devlet kurma amaçları
– Bazı Kuvay-ı Milliyeciler’in halka baskı yapması
– Bazı Kuvay-ı Milliyeciler’in düzenli orduya katılmak istememeleri
* İstanbul Hükümeti’nin Çıkardığı İsyanlar :
Anzavur İsyanı : Balıkesir çevresinde iki kez isyan etmiş, Çerkez Ethem kuvvetlerince bastırılmıştır.
Kuvay-ı İnzibatiye İsyanı (Halifelik ordusu) : Geyve, Adapazarı çevresinde faaliyet gösteren halifelik ordusu Ali Fuat Paşa birlikleri tarafından mağlup edilmiştir. Kuvay-ı İnzibatiye’nin bir kısmı Kuvay-ı Milliye safına katılmışlardır.
* İstanbul Hükümeti ile İtilaf Devletleri’nin Çıkardığı İsyanlar :
Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı İsyanları : İtilaf devletlerinin boğazlar çevresinde tampon bölgeler oluşturmak amacıyla çıkarttıkları isyanlardır. Ali Fuat Paşa ve Refet bey birlikleri tarafından bastırılmıştır.
Afyon İsyanı (Çopur Musa) : Askerleri firara teşvik eden bu isyanı Kuvay-ı Milliye birlikleri bastırmış, Çopur Musa Yunanlılar’a sığınmıştır.
Yozgat İsyanı : Çapanoğlu ailesi nüfuzlarını kaybetmek endişesiyle isyan etmiş, birliklerimizi uzun süre uğraştırmıştır. Çerkez Ethem kuvvetlerinin de yardımıyla bastırılmıştır.
Konya İsyanı : Delibaş Mehmet adında birisi isyan başlatmış, hükümet konağını basmış ve isyan genişlemiştir. Daha sonra Refet Bey tarafından isyan bastırılmıştır.
Milli Aşireti İsyanı : Urfa taraflarında Fransızlar tarafından kışkırtılan Milli Aşireti, Fransız ordusuyla beraber Kuvay-ı Milliyeciler’e karşı mücadele etmişse de başarılı olamamıştır.
Not : Ayrıca Bayburt’ta Şeyh Eşref İsyanı, Bozkır’da Zeynelabidin İsyanı, Diyarbakır’da Ali Batı İsyanı, Yenihan’da Postacı Nazım isyanı, Garzan’da Cemil Çeto İsyanı, Dersim çevresinde Koçkiri İsyanı gibi isyanlar çıkmıştır.
* Azınlıkların Çıkardığı İsyanlar :
Azınlıklar Wilson ilkelerine göre bulundukları bölgelerde bağımsız devletler kurabilmek için isyanlar çıkartmışlardır. İtilaf devletleri tarafından da desteklenen bu isyanlar Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasıyla son bulmuştur.
Not : En son bastırılan isyan Karadeniz’den yardım alabilen Pontus Rumları’nın isyanıdır.
* Kuvay-ı Milliyeciler’in Çıkardığı İsyanlar :
Çerkez Ethem İsyanı : Emrindeki Kuvay-ı Seyyare adındaki kuvvetlerle Yunanlılar’a ve TBMM’ye karşı çıkan isyanların bastırılmasında önemli rol oynamıştır. Fakat düzenli orduya katılmak istemeyerek isyan etmiş, I. İnönü Savaşı’nın hemen sonrasında isyanı bastırılmış, Çerkez Ethem Yunanlılar’a sığınmıştır.
Demirci Mehmet Efe İsyanı : Demirci Mehmet Efe de düzenli orduya katılmayarak isyan etmiş, Ali Fuat Paşa tarafından isyanı bastırılmıştır.




TBMM’NİN ALDIĞI TEDBİRLER
– Hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarılmıştır. (29 Nisan 1920)
– İstanbul Hükümeti ile bütün haberleşme kesilmiş, evraklar geri gönderilmiştir.
– Ankara müftüsü Rıfat Efendi’nin başkanlığında birçok alimin imzasını taşıyan karşı fetva yayınlanmıştır.
– Üyeleri milletvekillerinden oluşan İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur. (11 Eylül 1920)
Not : TBMM’nin yargı gücünü kullanmasına bir örnektir.
– Gezici “Nasihat Heyetleri” oluşturulmuştur.
İsyanların Sonuçları :
– Milli mücadelenin uzamasına ve kurtuluşun gecikmesine sebep olmuştur.
– Yunanlılar’ın ilerlemesine zemin hazırlamıştır.
– Boş yere kardeş kanı akıtılmış, cephane harcanmıştır.
– İsyanların bastırılmasıyla Anadolu’da TBMM’nin güç ve otoritesi artmıştır.