buse

Anadolu’nun Fethi

Anadolu’ya Yapılan İlk Türk Akınları Anadolu’ya ilk Türk akınları Avrupa Hunları tarafından yapılmıştır (4.yy). Hunlar’dan sonra Sabir (Sabar)
Türkleri; Kayseri, Ankara ve Konya’ya kadar akınlar düzenlemişlerdir (6. yy).
UYARI: Bu akınlarda Anadolu’yu yurt edinme amacı güdülmemiştir.

• Anadolu’ya yurt edinmek amacıyla yapılan ilk akınlar ise Oğuzlar tarafından yapılmıştır. Bunların ilkini Çağrı Bey gerçekleştirmiştir.
• Erzurum yakınlarındaki Pasinler Ovası’nda Bizans ve Bizans’a bağlı Gürcüler ile yapılan Pasinler Savaşı’nı Selçuklular kazanmıştır (1048).
• Pasinler Savaşı, Selçuklularla Bizans arasında yapılan ilk savaştır.
• Pasinler Savaşı Anadolu’yu tanımak için yapılan ilk savaştır.

UYARI: Malazgirt Savaşı’ndan önce Anadolu’ya yapılan bu akınlar Anadolu’yu keşfetmek ve Bizans’ı yıpratmak amacını taşımıştır.
Malazgirt Savaşı (1071)

• Bizans’ın, Türklerin Anadolu’ya yerleşmesini önlemek istemesi Malazgirt Savaşı’nın en önemli sebebidir. Bu amaçla Bizans imparatoru Romen Diyojen ile yapılan savaşı Selçuklular kazanmıştır. Savaşın sonunda Bizans imparatoru esir alınmıştır.

Malazgirt Savaşı’nın Sonuçları

1. Anadolu kapıları Türklere açılmıştır.
2. Türkiye tarihi başlamıştır.
3. Haçlı Seferleri’nin başlamasında dolaylı etkisi vardır.
4. Beylikler Dönemi başlamıştır.
UYARI:

• Malazgirt Savaşı’ndan sonra Alp Arslan Anadolu’ nun Türkleşmesini sağlamak amacıyla bazı komutanları Anadolu’nun fethiyle görevlendirmiştir.
• Fetihleri yapan komutanlara toprak verilmesi fetihleri hızlandırmıştır.

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Devletleri

• XI. yüzyılda Anadolu, Bizans imparatorluğu’nun hâkimiyetindeydi.
• 1071 Malazgirt Savaşı’ndan itibaren Anadolu’nun kapıları Türklere açılmıştır. Malazgirt Zaferi’nden sonra Türkler, Anadolu’ya yerleşmişler ve burayı yurt edinmişlerdir. Anadolu’da Türk fetihlerinin başlaması ile “Türkiye Tarihi” başlamıştır.

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Beylikleri

• Büyük Selçuklu hükümdarı Alp Aslan Anadolu’nun fethini tamamlamak amacı ile emrindeki Türkmen beylerine toprak vaad etmiş, yerler göstermiş ve fetih hareketlerinin hızlanmasını sağlamıştır.
• Komutanların fetihleri sonunda Anadolu’da Beylikler Dönemi başlamıştır.

1. Saltuklular (1072 – 1202)

• Erzurum ve çevresinde kurulmuştur. Malazgirt, Bayburt, ispir ve Oltu’yu fethetmişlerdir.
• 1202 yılında Sultan Rükneddin Süleyman Şah tarafından Türkiye Selçuklu Devleti’nin egemenliği altına alınmıştır.

M engücekler (1080 – 1228)

• Mengücek Bey tarafından Erzincan, Kemah, Divriği çevresinde kurulmuştur.
• Alâeddin Keykubat döneminde Selçuklu egemenliğine girmişlerdir.
• Divriği Ulu Camisi bu beylik tarafından yapılmıştır.

Danişmentliler (1080 — 1178)

• Gümüş Tegin Ahmet Gazi tarafından Sivas, Tokat, Niksar, Amasya ve Kayseri yöresinde kurulmuştur.
• Danişment Gazi ve oğlunun Haçlılara yaptıkları mücadeleyi anlatan Danişmentnâme Destanı, günümüze kadar gelmiştir.
• Anadolu’da ilk medrese Danişmentliler Beyliği tarafından Niksar’da kurulmuştur.

Artuklular (1102 — 1409)

• Artuk Bey tarafından Güneydoğu Anadolu’da Hasankeyf, Mardin ve Harput (Elazığ) yöresinde kurulmuştur.
• Hasankeyf Artuklularına Eyyübiler, Harput Artuklularına 1231 yılında I. Alaeddin Keykubat, Mardin Artuklularına ise 1409 yılında Karakoyunlular son vermişlerdir.

Çaka Beyliği (1081—1093)

• ilk Türk denizcisi olarak kabul edilen Çaka Bey tarafından kurulmuştur.
• Çaka Bey güçlü bir donanma oluşturmuş, Urla, Foça, Midilli’yi aldı. Sakız, istanköy ve Rodos’u ele geçirmiştir.
• Bizans donanmasını ve arkasından gönderilen Haçlı donanmasını büyük bir yenilgiye uğratmıştır.
• Bizans entrikalarıyla Çaka Bey, damadı I. Kılıç Aslan tarafından öldürtülmüş ve Çaka Bey’in ölümünden sonra beylik yıkılmıştır.

ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinin özelliklerinden biri değildir?
A) Büyük Selçuklular tarafından yıkılmaları
B) Malazgirt Savaşı’nın kazanılmasından sonra kurulmaları
C) Anadolu’nun bayındır hâle getirilmesinde etkili olmaları
D) Egemen oldukları bölgelerde İslamiyet’i yaymaya çalışmaları
E) Kurdukları yerleşim yerlerine Türkçe isimler vermeleri ve Anadolu’yu Türkleştirmeye çalışmaları
2006 ÖSS
ÇÖZÜM: Anadolu’da kurulan ilk Türk beyliklerinin özellikleri arasında B, C, D ve E seçenekleri gösterilebilir. A seçeneği gösterilemez. Zira bu beyliklere Türkiye Selçuklu Devleti son vermemiştir.
Yanıt A
UYARI: Denizcilikle uğraşan ilk Türk beyliği Çaka Beyliği’dir. Bizans’la en fazla mücadele eden beylik olan Çaka Beyliği, aynı zamanda İstanbul’u Türk-İslam döneminde kuşatan ilk Türk beyliğidir.
Çubukoğulları (1085-1113)

• 1085 yılında Çubuk Bey, 300 atlı süvari ile Ermeni Fileralos’un elinde bulunan Harput’u alır. Selçuklu geleneklerine göre bir bey, bir yeri fethettiğinde, merkeze bağlı olmak koşulu ile kendi beyliğini kurabilirdi. Çubuk Bey, bu gelenek gereği Harput ve civarında, Çubukoğuları adıyla anılan kendi beyliğini kurar.
• Beyliğe adını veren Emir Çubuk, Anadolu’nun fethinde ve özellikle Diyarbakır’ın ele geçirilmesinde önemli rol oynamıştır.
• Emir Çubuk, Harput merkez olmak üzere Palu, Arapkir ve Çemişkezek’te hükümetini kurmuştur.Oğlu Mehmed Bey zamanında Artuklu Belek Gazi, Harput’u ele geçirerek beyliğe son vermiştir (1113).

İnaloğulları Beyliği (1098-1183)

• Büyük Selçuklu tahtının varisleri Tutuş ile Berkyaruk arasındaki mücadele sırasında Diyarbekir bölgesi muhtelif emîrler arasında paylaşılmıştı. Bu sırada Sadr adında bir Türk emîri de Diyarbekir’e hâkim oldu. Bu hâkimiyet Sadr’ın yerine gelen kardeşi ve bu sülâlenin kurucusu olarak kabûl edilen Türkmen emîrlerinden inal ile (1098) devam etti.
• Emîr inal dan sonra yerine oğlu ibrâhîm geldi. Emîr ibrâhîm, Tutuş’un ölümünden sonra ikiye ayrılan Suriye Selçukluları Devleti’nin Dımaşk koluna tâbi idi.
• inaloğulları Haçlılara karşı başarılı mücadeleler vermişlerdir.
• Bu beyliğe Selahaddin Eyyubi son vermiştir.

Dilmaçoğulları Beyliği ( 1085-1394)

• Bitlis ve Erzen’de hüküm sürmüş bir beyliktir.
• Bu beyliğin kurucusu Dilmaçoğlu Mehmed Bey, Malazgirt Savaşı’na katıldı (1071).
• Bitlis ve çevresi Mehmed Bey’in idaresine bırakılarak ona iktâ olarak verildi. Bu suretle Dilmaçoğulları Beyliği kurulmuş oldu.
• 1229 yılında Harzemşahların egemenliğine giren Dilmaçoğulları Beyliği daha sonra Moğol egemenliğine girdi.
• Beylik 1394 yılında Akkoyunlular tarafından ortadan kaldırıldı.

Sökmenliler (Ahlatşahlar) (1100-1207)

• Sökmen El Kutbi tarafından 1100 yılında Van Gölü çevresinde kurulmuş, Ahlat alınarak merkez yapılmıştır.
• Artuklular, Mengücekliler, Saltuklular, Gürcüler, Haçlılarla mücadele etmişler; sınırlarını Kars’a kadar genişletmişlerdir.
• 1207 yılında Eyyübiler tarafından ortadan kaldırılmıştır.

İnançoğulları (1261-1368)

• Mehmet Bey tarafından 1261 yılında Ladik-Denizli tarafında kurulmuştur.
• Kurulduğu bölgenin ismiyle de anılır.
• Beylik 1368 yılındaGermiyanoğullarınakatılmıştır.

Tanrıvermişoğulları (1081-1093)

• Tanrıvermiş Bey tarafından 1081 yılında Efes ve çevresinde kurulmuştur.
• Bizans tarafından 1093 yılında yıkılmıştır.

Anadolu’da Kurulan İlk Türk Devletlerinin Türk Tarihindeki Yeri ve Önemi

1. Malazgirt Savaşı sonrası Selçuklu komutanları tarafından kurulmuşlardır.
2. Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan’ın emriyle kuruldukları yörelerin Türkleşmesi ve İslamlaşmasını sağlamışlardır.
3. Anadolu’da ilk kez Türk-islam medeniyetini başlatmışlardır.
4. Haçlılarla mücadele etmişlerdir.
5. Birçoğu Türkiye Selçuklu Devleti egemenliği altına girmiştir.