TPAO, Petrol Yasası’nda tanımlanan petrol işleri ile dağıtım ve pazarlama etkinliklerinde bulunmak, jeotermal enerji üretimi*ni geliştirmek, sermaye birikimi sağlayarak öncelikle petrol arama ve üretiminde yatırım kaynağı yaratmak gibi amaçlarla kurulmuş olan tüzel kişiliğe sahip, çalış*malarında özerk ve sorumluluğu serma*yesiyle sınırlı İktisadi devlet teşekkülüdür.

İlgili olduğu bakanlık, Enerji ve tabii kaynaklar bakanlığıdır. 1954 ve 6327 Sa*yılı Yasa’yla kuruldu. Kuruluşunda, MTA tarafından işletilen Batman tecrübe rafine*risini devralan kuruluş, daha sonra, bu ra*finerinin yetersiz kalması üzerine yeni bir rafineri kurmaya karar verdi ve 1953’te ihalesi yapılan Batman rafinerisi 1955’te yılda 330.000 ton kapasiteyle çalışmaya başladı. Bu rafinerinin kapasitesi daha sonra artırılarak 1,1 milyon ton/yıl’a çıkar*tıldı.

1961’de, sermayesinin % 49’u Ame*rikan kökenli Caltex’e, yüzde 51’i TPAO’ya ait olan İpraş rafinerisi yılda 1milyon tonluk üretim kapasitesiyle işletmeye açıldı. Bu tesisin tümü 1971’de TPAO’nun eline geç*ti, 1983’te kapasitesi 13 milyon tona çıka*rıldı. TPAO tarafından kurulan 3 milyon ton yıllık kapasiteli İzmir Aliağa rafinerisi ise 1972’de üretime geçti. Bu rafinerinin ka*pasitesi de 1988’de, yılda 10 milyon tona çıkarıldı.

1976’da TPAO’ca kuruluş çalış*malarına başlanan Orta Anadolu rafine*risi, 1986’da, yılda 5 milyon ton kapasitey*le devreye girdi. Bu arada, TPAO’ya bağlı olarak Türkiye Petrol rafinerileri aş (TÜPRAŞ) kuruldu ve tüm devlet rafinerileri bu şirkete devredildi. 1955-1993 yılları ara*sında toplam 85 milyon tondan fazla olan Türkiye ham petrol üretiminin, üçte birlik bölümünü gerçekleştiren Türkiye petrolleri ao’ya bağlı kuruluşlar şunlar*dır:

Türkiye’de üretilen ham petro*lün deniz yoluyla taşınması için DİTAŞ, boru hatları aracılığıyla taşınması: için ise BOTAŞ kurulmuştur. BOTAŞ günümüzde, Kerkük-Yumurtalık boru hattının Tür*kiye’de kalan bölümü dışında, Batman-Dörtyol boru hattı ve Yumurtalık-Kırıkkale ham petrol boru hattını işletmekte, ayrıca Rusya Federasyonu ile Türkiye arasın*daki doğal gaz boru hattının yapımını da üstlenmiş bulunmaktadır.

Türkiye’de bu*gün, Güneydoğu Anadolu bölgesi ile, Trakya’da yaklaşık 50 sahada ham pet*rol üretimi yapılmaktadır. 1990 yılında gerçekleşen günlük ham petrol üretimi 70.000 varile ulaşmıştır.