Montrö (Montreaux) Söz*leşmesi, İstanbul ve Çanakkale bo*ğazlarına bugünkü uluslararası statüsü*nü kazandıran sözleşme.

1923 Lozan Konferansı’nda, Müttefikler ile Türki*ye arasında bir boğazlar sözleşmesi hazırlanarak kabul edilmişti. Bu söz*leşmeyle Boğazlar silahsızlandırılıyor, geçiş denetimini sağlamak amacıyla bir uluslararası komisyon oluşturuluyor*du. Boğazlar’ın güvenliği Milletler Ce*miyeti tarafından sağlanacaktı. Lozan Konferansı sırasında bu sözleşmeyi kabul etmek zorunda kalan Türkiye, 1930’ların başlarından başlayarak orta*ya çıkan yeni gelişmelerin ışığında sözleşmenin yeniden ele alınması ge*reğini gündeme getirmeye başladı. 23 Mayıs 1933’teki Londra Silahsızlanma Konferansı’nda, Boğazlar’ın hukuki durumunun değiştirilmesi gereğini be*lirtti.

11 Nisan 1936’da Türkiye, yeni Bo*ğazlar rejimini belirlemek amacıyla il*gili devletlere nota verdi. Bu çağrının ilgili devletlerce kabul edilmesinin he*men ardından, 22 Haziran 1936’da İs*viçre’nin Montreaux Kenti’nde başla*yan görüşmeler yaklaşık iki ay kadar sürdü. 20 Temmuz 1936’da eski söz*leşme yanlısı ülkelerce yeni bir sözleş*me üzerinde anlaşmaya varıldı.

Söz*leşmenin temel maddeleri şunlardır:

Sözleşmeye göre, yabancı ge*milerin Boğazlar’dan geçişlerinde şu incelikler karara bağlandı.

a) Karadeniz’de kıyısı olma*yan devletlerin ticaret gemileri ser*bestçe geçerler. Savaş gemileri ise, 8- 15 gün önceden Türkiye’ye haber vere*ceklerdir.

b) Karadeniz’de kayısı bulu*nan devletler için ise ticaret yine ser*besttir. Savaş gemileri de, 8 gün önce*den Türkiye’ye bildirilecek.

a) Türkiye yansız ise: Her*kesin ticaret gemileri serbestçe geçer*ler. Ancak, savaşan devletlerin savaş gemileri geçemezler,

b) Türkiye sava*şa katılmış ise: Her tür gemiyi geçirip, geçirmemekte kendisi karar verir. Di*lerse Boğazlar’ı herkese kapayabilir,

c) Savaş tehlikesinin çok yaklaştığı du*rumlarda: Türkiye yine karar serbesti*sine sahiptir. Boğazları kapayabilir.