Şeyh Sait

Cumhuriyetin ilanından sonra, devleti uğraştıran şeriat isteğiyle yerel ayak*lanma.

Şeyh Sait’in önderliğinde, 13 Şubat 1925’te Ergani İlçesi’nde başla*dı. Elazığ’ı ele geçirdiler ve Diyarbakır üzerine yürüdüler. Burada da bir süva*ri birliğini pusuya düşürüp tutsak aldı*lar, yağma hareketlerine giriştiler. Şeyh Sait, Diyarbakırlıların devlet güçleriyle birleşmesi sonucunda yenil*giye uğrayıp kaçtı. 2 Mart 1925’te do*ğu illerinde sıkıyönetim uygulamaya başladı. Çevrede geniş bir temizlik harekâtına başlandı. Ayaklanmacıların ele geçirdikleri köy ve kasabalar birer birer yeniden alındı.

Şeyh Sait, Var*to’nun güneyine Carpuh köprüsünde sıkıştırıldı ve yakalandı (15 Nisan 1925). Ayaklanmayı destekleyen Şuray-ı Devlet üyelerinden Kürt Teali Cemiyeti başkanı Seyyit Abdülkadir de İstanbul’da tutuklanarak 12 arkada*şıyla birlikte Diyarbakır’a getirildi. Bunlardan beş kişi, mahkeme tarafın*dan hemen idama mahkûm edildi ve 27 Mayıs günü asıldılar.

Daha sonra İstiklal Mahkemesi’nde yargılanan Şeyh Sait ve 47 arkadaşı, 29 Mayıs günü, Diyarbakır’da asıldılar. Böylece Şeyh Sait Ayaklanması sona erdi. Bu ayaklanmanın siyasal alandaki etkisi, demokratikleşme sürecinin askıya alınması oldu. Çünkü ülkede yeni baş*lamış olan çok partili yönetim çalışma*ları, çıkarılan sıkıyönetim yasasıyla kesintiye uğradı.