Ali Fethi Okyar

Asker, siyaset ada*mı (Pirlepe 1880-İstanbul 1943).

1901′ de Harbiye Mektebi’ni, 1904’te Erkân-ı Harp Mektebi’ni kurmay yüzbaşı ola*rak bitirdi. 1904-1908 arasında Manas*tır, Edirne ve Selanik’teki görevleri sı*rasında İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin kuruluş çalışmalarına katıldı, bu cemi*yetin programını hazırlayanlar arasın*da yer aldı. 28 Temmuz 1908’de İkinci Meşrutiyet’in ilanına katılarak tahtan indirilen II. Abdülhamit’i Selanik’e gö*türme ve koruma görevini üzerine aldı. Aynı yıl Paris askeri ateşesi oldu.

1910’da binbaşılığa yükseldi. İtalyan*ların Tarblusgarp işgali üzerine oraya giderek direniş hareketine katıldı. As*kerlik görevinden istifa edip Manastır mebusu oldu. Meclis-i Mebusan’ın ka*patılması üzerine askerlik görevine ge*ri döndüyse de, Haziran 1913’te yeni*den istifa ederek Sofya Elçiliği’ne atandı.

Mustafa Kemal, Sofya’ya aske*ri ateşe olarak atanınca (Ekim 1913), Şubat 1915’e kadar Mustafa Kemal ile çalıştı. Aralık 1917’de, İstanbul’a dön*dü ve 1918’de İstanbul mebusu seçildi. Ahmet Paşa Kabinesi’nde dahiliye na*zırı oldu (Ekim 1918). Bu arada Mus*tafa Kemal ile 1 Kasım 1918’den 22 Aralık 1918’e kadar 51 sayı süren Minber adlı bir gazete çıkardı. Mayıs 1919’da, İttihat ve Terakki yöneticile*riyle birlikte Malta’ya sürüldü, Nisan 1921’de serbest bırakıldıktan sonra Bi*rinci TBMM’ne İstanbul mebusu ola*rak katıldı. Ekim 1921-Temmuz 1922 arasında içişleri bakanlığı yaptı. 11 Ağustos 1923’te TBMM başkanlığı uhdesinde kalmak üzere başbakanlığa getirildi. Kasım 1924’te ikinci kez ge*tirildiği başbakanlık görevinden, Mart 192’te ayrıldı. Mart 1925-Ağustos 1930 arasında Paris Büyükelçiliği’nde bulundu.

Yurda döndükten sonra Ata*türk’ün önerisi ve onayıyla Serbest Cumhuriyet Fırkasını kurdu. Cumhuri*yet ve laiklik ilkelerine bağlılığı ve özel girişimciliği savunan bu parti kısa zamanda geniş bir kitlenin desteğini kazandı. Ancak, partiyi kendisine kal*kan edinen bazı tutucu kişilerin irtica eylemlerine geçmesi üzerine, Meclis içinde ve dışında yoğun eleştirilere uğ*rayan Serbest Cumhuriyet Fırkası, 17 Kasım 1930’da kendini feshetti. Lond*ra Büyükelçiliği’ne atandı (1934). Yine milletvekili seçildi (1939-1942), bir süre adalet bakanlığı yaptıktan sonra politikadan çekildi.