Erzurum Kongresi toplanıncaya kadar Mus*tafa Kemal bu yöndeki çalışmalarını 7 Tem*muz’da kendisiyle birlikte askerlikten ayrı*lan Binbaşı Refik (Saydam), Binbaşı Hüsrev (Gerede), Kalem Amiri Hayati, Yaver Cevat Abbas (Gürer) ve Yaver Muzaffer (Kılıç) beylerle yürütüyordu. Kongreden he*men önce hazırlıkları tamamlamak üzere Hoca Raif (Dinç) Efendi, emekli Binbaşı Süleyman, emekli Binbaşı Kâzım, gazeteci Süleyman Necati ve öğretmen Cevat (Dursunoğlu) beylerden oluşan beş kişilik bir heyet görevlendirilmişti.

Kongre sırasında tüzük metni hazırlanır*ken toplantı sonrasında Heyeti Temsiliye adiyle bir yürütme kurulu meydana geti*rilmesi söz konusu olunca bunun yetkileri üzerinde tartışma çıktı. Hüseyin Rauf (Orbay) Bey yerel kuruluşlarda Heyeti Temsiliye başkanlığını, illerde valilerin, ilçelerde de kaymakamların yapmasını önermişti. Bazı delegelerin bu işe resmî görevlilerin karıştırılmaması görüşü sonunda ağır bas*tı ve seçim fikri benimsendi. Ne var ki Erzurum Kongresi’nin kararlarını yürütecek Heyeti Temsiliye’nin seçimine sı*ra gelince bu sefer hem tüzükte bu heye*te tanınan yetkilere, hem de Mustafa Ke*mal ve Hüseyin Rauf (Orbay) gibi asker*lerin Heyeti Temsiliye’de yer almasına kar*şı çıkanlar oldu.

Bunlar görüşlerini ço*ğunluğa kabul ettiremeyince de hem tü*zük hükümleri olduğu gibi kaldı, hem de önerilen adaylar aynen seçildi ve bu ilk yürütme kurulunda şu kimseler yer aldı: Mustafa Kemal Paşa, Hüseyin Rauf (Or*bay) Bey, Hoca Raif (Dinç) Efendi, Şeyh Fevzi Efendi, Servet Bey, Bekir Sami (Kunduk) Bey, Sadullah Efendi, Hacı Musa Bey. Kâzım Karabekir Paşa da Heyeti Temsiliye’ye seçilenler arasındaydı, ancak asker olması nedeniyle hiç bir vakit görev al*madı.

Erzurum Kongresi’nden sonra Sivas Kongresi’ne kadar geçen süre içinde bütün işler bu heyetçe yürütüldü. Yalnız heyet üyelerinden İzzet ve Servet Beyler Erzu*rum Kongresi ardından ortalıktan kaybol*muşlar, bir daha görünmemişlerdi; hatta daha sonra Sivas Kongresi’ne bile katıl*madılar. Ancak, bunların yeri de hiç bir vakit boş kalmadı. Çünkü tüzükte kon*grece seçilen Heyeti Temsiliye üyelerine, boşalacak yerlere atama yapma yetkisi ta*nınmıştı.

Sivas Kongresi’nde bir tüzük meselesi söz konusu olmadığı için bir Heyeti Temsiliye tartışması da çıkmadı. Yalnız kongre so*nunda cemiyetin adı Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti biçiminde değiş*tirilirken bunun adına yürütme görevi yapacak kurul da genişletildi ve şu kimseler*den oluştu: Mustafa Kemal Paşa, Hüseyin Rauf (Orbay) Bey, Bekir Sami (Kunduk) Bey, Hoca Raif (Dinç) Efendi, Şeyh Fevzi Efendi, Mazhar Müfit (Kansu) Bey, Hakkı Behiç (Bayiç) Bey, Hüsrev Sami (Kızıldoğan) Bey, Kara Vasıf Bey, Ömer Mümtaz Bey, Niğdeli Mustafa Bey.

Sivas Kongresi’nde seçilen bu heyet An*kara’da T.B.M.M. açılıncaya kadar doğru*dan doğruya hükümet görevi yapmış, gerek İstanbul Hükümeti’yle temasları, gerek Millî Mücadele hazırlıklarını hep bu kurul yürütmüştür. Mustafa Kemal’in bu dönem*deki bütün çalışmaları da gene Heyeti Tem*siliye adına yürütme yetkisinin kullanılma*sı niteliğindedir. Nitekim bütün bildirilerde olduğu gibi İstanbul’un işgaline, Meclisi Mebusan’ın dağıtılmasının yabancı devlet*ler önünde protesto edilmesine, T.B.M.M.’nin toplantıya çağrılmasına ilişkin belge de «Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Ce*miyeti adına Heyeti Temsiliye, reisi Mus*tafa Kemal» imzasını taşır.