ALİ FUAT CEBESOY

Asker ve siyaset adamı (İstanbul 1883 – 1968).

1905’te Harbiye’yi bitirdi, kurmay yüz*başı oldu. Beyrut ve Selanik’te stajını yaparak kolağalığına yükseldi (1907). Osmanlı-İtalyan Savaşı’ndan önce Roma’da ataşe militer olarak görev aldı (1908-1911). Balkan Savaşı sırasında Kolordu Erkânı Balkan Savaşı sırasın*da Kolordu Erkânı Harp Başkam sıfa*tıyla Yanya’nın savunmasında göster*diği yararlılık sonucu kaymakamlığa (yarbay) yükseltildi. Birinci Dünya Savaşı’ndaki komutanlık başarıları nede*niyle miralay (albay) (1915) ve mirli*valığa (tuğgeneral) terfi ettirilerek (1916) 20. Kolordu Komutanlığı’na atandı.

1918’de kolordunun karargâhı*nı Konya Ereğlisi’ne taşıdı. Amasya Genelgesi’ne imzacı olarak katıldı. Da*ha sonra kolordusuyla Ankara’ya gelip Yunan kuvvetlerinin Batı Anadolu’da ilerlemeleri karşısındaki ilk çete birlik*lerini kurarak direnme cephesi oluştu*rulmasına katkıda bulundu. Sivas Kon*gresi ile benimsenen ilkeler ışığında Umum Kuvay-ı Milliye Komutanlığı’na getirildi. Bir süre Batı Cephesi’nde, içinde Çerkez Ethem kuvvetlerinin de bulunduğu çetelere ve yeni yeni oluş*turulmaya başlanan düzenli birliklere komuta etti. Yerine İsmet Paşa atanın*ca kendisi olağanüstü yetkilerle Mos*kova’ya büyükelçi olarak gönderildi (1920). Moskova’da Lenin ve Stalin ile yaptığı görüşmeler sonucu Ulusal Kur*tuluş Savaşı’na silah ve para desteği sağlanmasında etkili oldu. Yurda dö*nüşünde Konya’dan milletvekili seçile*rek Büyük Millet Meclisi’ne ikinci reis oldu (1922) ve uzun süre bu görevde kaldı. Ulusal Kurtuluş Savaşı’nın kaza*nılması ve Cumhuriyet’in ilanından sonra orduda çalışmak istediği için tümgeneral rütbesiyle II. Ordu Müfettişliği’ne atandı. 1924’te ordudan ayrıl*dı ve Konya’dan TBMM’ye girdi. Te*rakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurucuları arasında yer aldı (17 Kasım 1924), fırkanın ilk genel sekreteri ol*du. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Şeyh Sait Ayaklanması’nın doğurduğu kargaşalıklar nedeniyle

Ankara İstiklal Mahkemesi’nce kapatıldıktan sonra Cebesoy, Atatürk’e karşı suikast girişi*mine katılma suçuyla İstanbul’da tu*tuklanarak İzmir İstiklal Mahkemesi’n*ce yargılandı, ancak Kâzım Karabekir ile birlikte aklandı. Bu dönem politika*dan uzak kaldı. 1931’de Eskişehir’den milletvekili seçilerek Meclis’e girdi. 1935-1939 arasında yerini korudu ve Nisan 1939-Mart 1943 arasında Nafıa (Bayındırlık) Bakanlığı yaptı. Müna*kalat (Ulaştırma) Bakanlığı (9 Mart 1943-5 Temmuz 1946), TBMM Baş*kanlığı (Ocak-Kasım 1948 arası) gö*revlerinde bulundu. Demokrat Parti’ nin iktidarı döneminde bu kez DP’den İstanbul milletvekili seçildi (1950). 1957’de İstanbul’dan bağımsız millet*vekili seçildi.

1960’tan sonra politika*dan çekilerek anılarını yazmakla uğ*raştı. Eserler:

• Milli Mücadele Hatıraları (1953),
• Moskova Hatıraları (1955),
• Siyasi Hatıralar (2 cilt, 1957-1960)
• Sınıf Arkadaşım Atatürk (1967)