Çeşme deniz savaşı, 1768-1774 Türk-Rus savaşı’nın denizde geçen evresi (5-6 Temmuz 1770 gecesi). Savaş, kara*da Tuna boylarında sürüp giderken, Rus*lar İngiliz denizcilerinin gözetiminde hazır*ladıkları Baltık donanmalarını Mora’daki ortodoks halkı ayaklandırmak amacıyla Avrupa’nın batısından dolaştırarak Ege Denizi’ne gönderdiler. Başında general Aleksey Orlov’un bulunduğu ve amiral Elphinstone, amiral Greig gibi ünlü İngiliz denizcilerinin de yer aldığı rus donan*ması, Malta’ya uğradıktan ve Morali hristiyanları ayaklandırdıktan sonra Çanakka*le boğazını kapatmak için Ege Denizi’ne hareket etti (1770). Kaptanıderya Hüsa*mettin Paşa komutasında Çanakkale bo*ğazından çıkarak Ege’ye açılan türk do*nanması, Mora’nın güney-doğu’sunda bulunan Menekşe açıklarında amiral El- phinstone komutasındaki rus tilosuyla çar*pıştıktan sonra Anapoli limanına çekildi.

Türk ve rus donanmalarının Koyun ada*ları önündeki ikinci çatışmasından da bir sonuç alınamadı (6 Temmuz 17/0). Yal*nız amiral Spiritof ile Cezayirli Hasan Paşa’nın gemileri yanarak battı. Rusların ye*niden savaşmaya cesaret edemeyecek*lerini düşünerek hava kararırken Çeşme limanına giren kaptanıderya Hüsamettin Paşa, deneyimli denizci Cezayirli Hasan Paşa’nın tüm uyarılarına karşın, gemileri limanda sıkışık bir düzende demirletti. Türk donanmasının Çeşme limanındaki sıkışık durumunu gören ingiliz amirali El- phistone’un önerisi üzerine amiral Greig komutasındaki 4 kalyon, 2 firkateyn ve bir humbara gemisi limanın ağzını kapayan 4 türk kalyonuna akşam karanlığında sal*dırdı. Karşılıklı top ateşi sürerken, aradan sıyrılan iki küçük ateş gemisi (burlota), sessizce limana girerek bir gemiyi ateşe vermeyi başardı. Ateşin cephaneliğe sıçramasıyla bir kalyondan ötekine geçen yangın sonunda türk donanmasının tümü yandı. Yalnız Hüsamettin Paşa, baştardasıyla Sakız adasına kaçarak kurtuldu (7 Temmuz 1770). Sonrası günlerde rus do*nanması Sakız’ı topa tuttu. Ardından türk donanmasının saf dışı kalmasından aldı*ğı cesaretle amiral Elphinstone, Çanak*kale boğazından geçerek İstanbul’u bombardıman etmeyi önerdiyse de bu görüşü benimsemeyen General Orlov, Limni adasını işgal ederek (10 Temmuz 1770) boğazı ablukaya almakla yetindi. Cezayirli Hasan Paşa’nın çabaları sonu*cu Limni adası ve Çanakkale boğazı ab*lukadan kurtarıldıysa da Çeşme olayı, sa*vaşın gidişini Küçük Kaynarca antlaşma*sına varacak ölçüde etkiledi.