YÖRÜKLER, Anadolu ve Rumeli’de gö*çebe bir yaşam sürdüren türk toplulukla*rına verilen genel ad. Eski Türkçe “yörümek” fiilinden türetilen “yörük” sözcüğü ilkin göçebe Türkmenleri yerleşik düze*ne geçenlerden ayırt etmek için kullanıl*dı, daha sonra tüm göçebe toplulukları kapsadı.

Cengiz Yasası’na eski türk destanların*dan geçtiği öne sürülen “yörük” sözcü*ğü, vergi veren, seferlere katılan, göç ve yerleşme hakkı tümüyle hükümdar ya da komutanlığa ait asker anlamı taşıyordu. 1071 Malazgirt zaferinden sonra Anado*lu’ya gelen oğuz boyları, XIII. yy.’da Ana*dolu’ya yayıldı; XIV. yy.’da Anadolu’nun hemen her yöresinde yaşamaya başladı*lar. Bunlardan yerleşik düzene geçenle*re türkmen, göçebe yaşam sürdürenlere yörük dendi. Yörüklerin ilk kez Bayezit I döneminde Rumeli’ye geçtikleri öne sürülürse de ilk dönem osmanlı kayıtlarına göre bu geçiş Türkler’in Gelibolu’ya ayak basmasıyla başladı ve fetihlerle genişle*di. Murat I döneminde hızlanan göçle Saruhan yöresinden Serez’e kalabalık grup*lar halinde gönderilen Yörükler yapılacak fetihlere de yardımcı oldular. Yörükler’in Rumeli’ye geçirilmesi ve fethedilen yerle*re yerleştirilmesi, daha sonraları Osmanlı devletinin genel bir siyaseti oldu. Yerleş*tirme Bayezit I döneminde yoğun biçim*de sürdü, özellikle Filibe, Serez ve Üsküp çevresi tümüyle Türkleştirildi. Yörükler, Ti*mur istilasından sonraki şehzade kavga*ları sırasında da gerektiğinde birbirine karşı kullanılmak üzere Rumeli’ye gönde*rildiler Sonraki dönemlerde belli bir yavaş*lama görülmesine karşın Rumeli’ye geçiş, XVIII. yy. sonlarına değin sürdü. Bu göç*lerin bir bölümü isteğe bağlı, bir bölümü de zorunlu yerleştirme olarak gerçekleş*tirildi.

Yörükler Anadolu’da Türkmenlerle bir*likte bugün Sivas, Ankara, Bolu, Kastamo*nu, Balıkesir, Manisa, Kütahya, Afyon, Uşak, İzmir, Aydın, Antalya, Konya, Ada*na, Hatay, Gaziantep ve Maraş illerinin bulunduğu geniş alanda bulunuyorlardı. Bunlardan Ankara, Tokat, Kırşehir yöresinde yaşayan Ulu-Yörükler ile daha geniş bir topluluk olan Ankara Yörükleri, Orta Ana*dolu yaylasında; Bolu Yörükleri adı veri*len grup Aydın, Honaz, Nif, Çeşme, Boz*doğan, Bolu, Tefenni çevresinde; Söğüt Yörükleri adı verilen grup Bursa, Gönen ve İnegöl çevresinde yaşıyordu. Danişmentli cemaati denen büyükçe grup Ak*saray, Kırşehir, Aydın, Adana gibi geniş bir alana yayılmıştı. Anadolu’dakilerin dağı*nık durumuna karşın Rumeli’dekiler daha örgütlüydüler ve belli yerlerde yaşıyorlar*dı.

İstanbul’dan kuzeye doğru Selanik Çatalcasına değin yayılmışlardı. Osmanlı devletinin kuruluş yıllarında askeri bir un*sur olan Yörükler’e bu topraklarda bazı ayrıcalıklar tanınmış ve görevler verilmiş*ti. Bayezit i döneminden sonra teşvik edi*ci önlemlerle yerleşik yaşama geçmeye yöneltildiler.

XVII. yy. sonlarında Osmanlı devletinin içinde bulunduğu kargaşa ortamında Yö*rükler arasında da karışıklıklar çıktı. Dev*let merkezi otoriteyi korumak ve karışıklık*ları önlemek amacıyla Yörükler’i zorunlu yerleşmeye tabi tuttu. Rumeli’dekiler “Evladı fatihan” adı altında örgütlendi ve bun*lardan askeri amaçlarla geri planda yarar*lanıldı. Anadolu’dakilerse yerleşmeye zor*landı, karşı gelenler sürüldü ya da askeri güçlerle sindirildi. XIX. yy. ortalarından başlayarak yerleştirme daha düzenli bi*çimde gerçekleştirildi. Yerleşme bölgele*ri saptandı ve özellikle Güney’deki Yörükler’in yerleştirilmesini sağlamak amacıyla Fırka-i İslâhiye adlı bir askeri güç oluşturuldu. Bugün büyük bölümü yerleşik yaşama geçmiş durumdadır. Anadolu’nun bazı yörelerinde, özellikle Toroslar’da gelenek*sel yaşamlarını sürdüren topluluklara da rastlanmaktadır. Çoğunluğu Sünni ya da alevi olmakla birlikte eski türk inanışları*nın izlerini taşımaktadır. Geçimlerini ço*ğunlukla hayvancılık, orman işleri vb.den sağlarlar. Zengin bir folklorları vardır. Ge*lenek ve törelerine bağlıdırlar.