Tekerlek, merkezde bulunan bir eksenin çevresinde dönebilir kurs ya da çembere verilen addır. Birçok inceleyicinin birleştiği nokta, tekerliği İsa’nın doğuşun*dan birkaç bin yıl önce, Mezopo*tamya’da yaşayan Sümerlerin bul*duğudur.

Böylece tekerlek bu*radan bütün eski dünyaya yayıl*mıştır. Daha sonra Mısır’a oradan da Girit uygarlığı yoluyla Yuna*nistan ve Avrupa’ya geçmiştir. Tekerlekli bir arabanın ilk olarak görüldüğü resimler İsa’dan önce 35000 yıllarına dayanır. Söz ko*nusu resimler Ur devrinden kalma, kilden yapılmış tabletler üzerine çizilmiştir. Bu büyük Sümer kentinin kalıntıları arasında İsa’dan önce 2500’den kalma “Ursancağı” bulunmuştur. Bu sancak*ta da, eşeklerin çektiği tekerlekli bir araba görülür. Ur kentinde yapılan tekerlek tahtadandı, içi dolu, yarım ay biçiminde iki tahta parçasından oluşmuştu ve ortadan iki çubukla birleşmişti. Bu teker*leğin çevresinin kösele bir şeritle kaplı olduğu sanılmaktadır. Ur tekerleğinin bir evrim sonucu olduğunun anlaşılması daha eski ve ilkel bir tekerleğin varlığının kabul edilmesini gerekli kılmakta*dır. Birçok inceleyici, son derce yararlı bir buluş olan tekerleğin başlangıçta taşıt araçlarında değil, fakat çömlek yapımında kullanıldığı inancındadır.

Gerçek*ten de ilk zanaatkârların çömlek yapımında kullandıkları ilkel tor*na tezgâhları iki tekerlekten olu*şurdu. Tabanda ustanın ayağıyla çevirdiği bir tekerlekten, düşey olarak yükselen bir eksenin üze*rinde yatay olarak dönen bir ikin*ci tekerlek bulunurdu. Üstelik te*kerlek kilden hamura istenilen biçimi vermeye yarardı. Hamura biçim verilirken el sabit tutulur, hamur döndürülür.

İlk tekerleklerin içi dolu bir çember biçiminde oldukları anla*şılmaktadır. Tekerleklerin birleş*tiren dingil de tekerleklerle birlikte dönerdi. Zamanla sabit kalabilen dingil keşfedildi. Dingil hareketsiz kalırken, tekerlekler birbirlerinden bağımsız olarak serbestçe dönebi*liyorlardı.

Tekerleklerin hafifletil*mesi için bir süre sonra çemberin içinde delikler açıldı. Bundan son*ra yeni bir evreye geçilmesi, yani çemberin içinin boşaltılarak orta*daki eksene bağlı ispitlerin (jant) yapılması zor olmadı. İtalya’daki Novara ilinin Arona yöresi yakınlarındaki Mercurago’da bulunan içi dolu tekerlek, Avrupa’da bilinen ilk tekerleğin örneğidir. Bu tekerleğin tarihi İsa’dan önce 1000 yıllarına daya*nır.