Basmacılar, sözcük önceleri Orta Asya’nın bazı bölgelerinde dağ haydudu anlamında kullanılıyordu. 1917 Bolşevik Devrimi’nden sonra, Fergana vadisinde, Harizm’de ve Güney Özbekistan’da otu*ran, çoğunluğu türk (Özbek, Türkmen, Kırgız) bir bölümü de İranlı (Tacik) yerli ve göçebe Müslüman halkların Sovyet ege*menliğine karşı giriştikleri ayaklanma ey*lemlerine katılanlar bu adla anıldılar.

Bu ayaklanma eylemi, Bolşevik ordusunun özerk Türkistan hükümetine karşı girişti*ği saldırı ile başladı (1918). Gerilla yön*temleriyle verilen bu savaşlara, o sıralar*da Türkistan’da bulunan Enver Paşa da (1881-1922) katıldı. Ayaklanmalar, Orta Asya’nın tam bağımsızlığı ve islamın ko*runması adına yapılıyor ve güçlükle bas*tırılıyordu. Bazı bölgelerde Bolşeviklere karşı bu tür direniş 1928 ve bazılarında 1936’ya kadar sürdü. Afganistan’daki Sovyet işgaline karşı direnen gerilla savaş*çıları için de dünya literatüründe aynı te*rim kullanıldı.