buse

Abbasiler Emevîlerden sonra halifelik makamını ele geçiren hanedan ve bu hanedanın kurduğu Arap – İslâm devleti. Peygamber Hz. Muhammet’in amcası Abbas’ın soyundan geldikleri için bu isimle anılırlar. 750 seneninde Horasanlı Ebu Müslim ve Abdullah bin Ali’nin yardımıyla son Emevî halifesi II. Mervan yenildi ve öldürüldü. Halifelik makamına da Abbasîlerin ilk halifesi olan Ebu’l Abbas Abdullah (Seffah) geçti. Devlet merkezi Kûfe, sonra da Bağdat oldu. Abbasîler bilhassa Harun Reşit ve erkek çocukları vaktinde en parlak devirlerini yaşadılar.

Ancak 9. asır ortalarından itibaren halifenin gücü azalmaya, buna karşılık buyruk’ül ümera denilen hassa silahlı gücü komutanlarının gücü artmaya başladı. Yüz on sene kadar da (945 -1055) Büveyhoğullarının egemenliği altında yaşadılar. Büyük Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey’in Bağdat’a girmesiyle Büveyhoğulları egemenliği bitti, lakin bu kez da Selçukluların egemenliği başladı. Abbasîler 1258 yılına kadar Bağdat’ta halifelik makamında kaldılar. 1258’de Bağdat’ın İlhanlıların eline geçmesi üzerine Abbasîlerden 35. halife el-Zahir’in erkek çocuğu Ahmet, Mısır’da Sultan Baybars’a sığındı. Baybars, Ahmet’i el-Mustansır isimiyle halife duyuru etti. Abbasî halifeleri hiçbir siyasal yetkileri olmaksızın Mısır’da 1517 yılına dek halife unvanlarını savundular. Mısır’ın Osmanlılar tarafından alınması üzerine halifelik unvanı, Mısır’da son Abbasî halifesi olan el-Mütevekkil tarafından Osmanlı padişahı Yavuz Sultan Selim’e devredildi (1517). Abbasîler iktidara geçince devlet idaresi anlayışında değişiklikler oldu. Rütbe ve mevkiler babadan oğula geçen ayrıcalıklar olmaktan çıkıp halifenin keyfine ve arzularına göre verilmeye başlandı. Devlet işlerinde halifelerden çok vezirler etkin oldular. Fetih hareketleri durdu, akınlar ve seferler yalnız Anadolu’ya yöneldi. Abbasîlerin İslâm muasırlığına büyük katkıları olmuştur. Tıp, felsefe, astronomi alanlarında değerli kişiler yetişmiş, tasavvuf, bir dinsel sistem olarak ortaya çıkmıştır