buse

Mondros Ateşkesinin memlekette yaptığı karışıklık oldukça acı bir şekilde kendini hissettirmekteydi. Silahlar toplanmış, terhis dolayısı ile, ancak düzeni sağlayacak küçük kadrolu birlikler bırakılmıştı. Ulus ne olacağını daha bilmiyordu. Memleket bu vaziyette iken,Türkler aleyhine çalışan birtakım zarar veren cemiyetler kurulmaya başlandı.


A-Azınlıkların Çalışmaları:
Uzun asırlar Türk toplumu içinde hür ve rahat yaşamış olan azınlıklar, yer yer saklı cemiyetle kurmuşlardı. Bunların gayesi asayişi bozarak, ateşkesin 7’nci maddesinin uygulanması için uydurma sebepler yaratıp hak kazanmak ve Avrupa Devletlerinin müdahalelerini sağlayarak yurdumuzun çeşitli bölgelerini kolayca işgal etmekti.
a-Mavri Mira Cemiyeti: İstanbul Rum Patrikhanesinde kurulan “Mavri Mira Cemiyeti” Yunan Hükümetinden yardım görüyordu. Görevi, çeşitli şehirlerde çeteler kurmak, Yunanlılar lehine mitingler ve propagandalar yapmaktı. Bu cemiyet özellikle İstanbul, Marmara havzası ve Trakya’da faaliyette bulunuyordu. Buradaki Rumlara silah dağıttı. Yunan Kızılhaçı, Resmi Muhacirler Cemiyeti ve Rum okullarındaki izci örgütü Mavri Mira Cemiyetinin buyruğunda çalışıyordu.
b-Pontus Rum Cemiyeti: Bu cemiyet Mavri Mira Cemiyeti tarafından savunuyordu. Pontus Rum Cemiyeti Samsun merkez olmak üzere İnebolu’dan, Batum’a kadar uzanan alanda bir Rum Pontus Devleti kurmağa çalışıyordu. Etniki Eterya Cemiyetinin devamıdır.
c-Hınçak Komitası: Türkiye’deki Ermeniler de, bunlarla birlik olarak çalıştılar. Faaliyet halinde bulunan Ermeni Cemiyeti “Hınçak Komitası” idi. Bu cemiyetin gayesi Doğu Anadolu’da kurulacak olan Ermenistan için ortam hazırlamaktı. Ermeni Patriği Zaven Efendi, Mavri Mira Cemiyeti ile tam bir fikir ve işbirliği halinde çalışıyordu. İstanbul’daki Yahudilerin de ayrı bir cemiyeti vardı.
d-Makabi ve Alyans İsrailit Cemiyetleri:Rumlarla işbirliği içinde olmuşlardır. İstanbul’da faaliyette bulunmuştur.
B-Yıkıcı ve Bölücü Nitelikteki Cemiyetler
a-Kürt Teali Cemiyeti: Birinci Dünya Savaşından sonra İtilaf devletleri Osmanlı İmparatorluğunu içten yıkmak için çalışıyorlardı. Aynı zamanda bir de Osmanlı ülkesinde yaşayan bir Kürt milletinin varlığından söz edilmekte ve Doğu Anadolu’da bunun geniş bir propagandası yapılmakta idi. Mondros Ateşkesinden sonra merkezi İstanbul’da olan bir Kürt Teali Cemiyeti heyetmişti. Bu cemiyet İstanbul’u işgal eden İtilaf kuvvetlerinden yardım görmekte idi. Emeli, Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde ayrı bir Kürt devleti kurmaktı. Bitlis, Elazığ, Diyarbakır’da şubeler açmıştı. Ancak bu
bölgedeki vatanperver halkın şiddetli reaksiyonu yüzünden pozitif bir netice vermemiştir.
b-Teali-i İslam Cemiyeti: Merkezi İstanbul’da olan zararlı cemiyetlerden biri de Teali-i İslam Cemiyeti idi. Bu cemiyet İstanbul medreseleri öğretim azaları tarafından heyetmiştir. Osmanlı Devletini kuvvet yolu ile kurtarmak umudunu yitirmiş kimselerin kurduğu bu cemiyetin gayesi, halkın gözünde değerini kaybeden padişah ve hilafet makamının değerini, dini, ilmi, sosyal ve ahlaki örgütleme ile kurtarmaktı.
Saltanatçı ve hilafetçi bir politika güttüğünden Anadolu’daki ulusal harekete karşı idi. Bu cemiyet yalnız Konya ve civarında şubeler açtı. Bu cemiyet de pozitif bir netice alamadan kapanmıştır.
c-İngiliz Muhipleri Cemiyeti: Bu, kurtuluşu İngiltere’ye bağlanmakta bulunan kimselerin kurduğu bir cemiyettir. Padişah, Güvey Ferit ve ileri gelen devlet adamları bu cemiyete girmişlerdi. Sergüzeştçi ve kuşkulu bir şahsiyet olan İngiliz rahibi Fru (Frow) bu cemiyetin içsel başkanlığını yapmakta idi.
d- Hürriyet ve İtilaf Fıkrası:Osmanlıcı bir yaklaşımla öteki görüşler üzerinde tesirli olmuş ve dönemin gelişmelerini yönlendirmiştir. D . Ferit’in idareninde Kuvayi Milliye’ye karşı çalışmalarda bulunmuştur. Devleti İngilizlerin yardımıyla kurtarmayı düşünüyordu.
e-Wilson Prensipleri Cemiyeti:AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ himayesinde Osmanlı Devleti’nin kurtulacağını müdafaa ediyorlardı. Kurucuları arasında Halide Edip,Refik Halid gibi kişiler aza idi. Ancak Ulusal Mücadele ilerledikçe bu kişiler de Anadolu’ya katıldılar.
C-Ulusal Cemiyetler:
İstanbul Hükümeti, Türk davasını ele alıp yürütecek vaziyette değildi. Bütün bu yıkımlara karşı kayıtsız, duygusuz bir izleyici vaziyetinde kalmıştı. Bu koşullar altında örgütsüz, başsız Türk Milleti, kurtuluş görevinin kendisine düştüğünü anladı, bizzat çalışmağa karar verdi. Yurtsever Türk evlatları yer yer ulusal duygulara dayanan cemiyetler kurdular:
a)Trakya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Edirne ve dolaylarında heyetmişti. Cemiyet, Osmanlı Devleti yıkıldığı takdirde, Trakya ve Batı Trakya’daki Türkleri bir bütün olarak kurtarmak için çalışıyordu.
b-Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti: Bu cemiyet ilk kez Mondros Ateşkesinden sonra İstanbul’da heyetmişti. Sonra Doğu vilayetlerinde ve şubeler açmıştı. Cemiyetin kuruluş sebebi, Doğu şehirlerimizin Ermenilere verilmesine mani olmaktı. Bunun için de şu üç nokta üzerinde çalışacaktı: