Menteşeoğulları, Güney-Batı Anado*lu’da hüküm süren Türk beyliği (1280 -1424). Anadolu Selçukluları’nın uç bey*lerinden Menteşe Bey’in yönetimindeki Türkmenler, 1261’den başlayarak deniz yoluyla geldikleri Makri (Telmessos; bu*gün Fethiye) taraflarından içerlere doğru ilerleyip kıyıyla Denizli dağları arasında uzanan toprakları ele geçirdiler. Muğla’yı aldıktan sonra Selçuklu devletindeki iç ka*rışıklıklardan da yararlanarak bağımsızlı*ğını ilan eden Menteşe Bey (1280), ardın*dan Güzel hisar (Tralleis; bugünkü Aydın) ile Sultanhisar’ı (Nyssa) da ele geçirdi (1282). Kesin olarak belirlenemeyen bir ta*rihte ölen Menteşe Bey’in iki oğlundan büyüğü Mesut, beyliğin başına geçerken, küçüğü Kirman Bey de Finike’yi fethetti. Asi Anadolu beyliklerine karşı bir cezalan*dırma seferi düzenleyen ilhanlı hükümdarı Geyhatu, Karaman, Eşref ve Menteşeoğulları’nı kendi yönetimine bağladıysa da (1291) ertesi yıl Bizanslı komutan Aleksios Philantropetos’un Muğla’yı geri almasına seyirci kaldı. Ancak, daha sonra Türkler’ le birleşerek imparatora karşı ayaklanan Bizanslı komutanın ölümü üzerine (1296) Muğla ile birlikte Milas, Peçin (Berçin), Bozüyük, Marin, Çine, Tavas, Makri, Köy*ceğiz gibi yerlerde Menteşeoğulları’nın egemenliğine girdi. Beylik merkezini Mi*las’a taşıyan Mesut Bey, Rodos’a bir se*fer yaparak adanın bir bölümünü ele ge*çirdi (1300). Ancak, Saint-Jean şövalyeleri adaya yeniden egemen oldular (1508). Mesut Bey’in adayı geri almak için girişti*ği çabalar sonuçsuz kaldı. Öte yandan, ilhanlıların Anadolu genel valisi Emir Çoban’a bağlılıklarını bildirmek için giden öteki beylere katılmayan Mesut Bey, böy*lece bağımsızlığını yeniden duyurmuş ol*du (1314). Mesut Bey ölünce (1319), yeri*ne geçen oğlu Orhan Bey de Rodos’u şö*valyelerden almak üzere giriştiği savaşlar*da başarılı olamadı. Onun oğlu ve ardılı İbrahim Bey (1344-1360),

Latinlerin eline geçmiş bulunan İzmir’i kurtarmak için Aydın oğlu Gazi Umur Bey’e yardıma hazır*landı, ancak bu arada Umur Bey’in şehit düşmesi (1348) ve yerine geçen kardeşi Hızır Bey’in Haçlılarla anlaşmaya varması üzerine bu sefer yapılamadı, İbrahim Bey’in kendilerine karşı harekâta geçece*ğini bildikleri için yolladıkları güçlü bir do*nanmayla Menteşe oğulları beyliğinin li*manlarını ablukaya alan Venedikliler, onu silahsızlanmanın başlıca koşul olarak öne sürüldüğü ağır bir antlaşma imzalamak zorunda bıraktılar (1355).

İbrahim Bey ölünce (1360), üç oğlundan büyüğü Mu*sa Bey Balat, Peçin ve Milas’ta; ortancası Mehmet Bey Muğla ve Çine’de; küçü*ğü Ahmet Bey de Fethiye (Makri) ve Marmaris’te olmak üzere beyliğin birer yanın*da hüküm sürmeye başladılar. Muşa Bey’ in ölümü üzerine (1375) Balat, Peçin, Mi*las da Ahmet Bey’in yönetimine geçti. Öte yandan, Ahmet Bey’in yönetiminde bulu*nan kentlere ilişmeyen Yıldırım Bayezit,Mehmet Bey’in elindeki yerleri Osmanlı devletinin topraklarına kattı (1390).

Rodos ile Kıbrıs arasında çalışan Hristiyan tica*ret gemilerine başarılı baskınlar düzen*leyerek her seferinden bol ganimet ve tut*sakla geri döndüğü için “Gazi” unvanıyla anılan Ahmet Bey ölünce (1391), ağabe*yi Mehmet beyliğin başına geçmek iste*diyse de bu yöreleri de egemenliği altı*na alan Yıldırım Bayezit, Menteşeoğulları beyliğine son verdi. Mehmet Bey Çandaroğlu isfendiyar Bey’in yanına sığındı. Ankara Savaşı’ndan (1402) sonra Timur1 un yeniden canlandırdığı Menteşe beyli*ği, Mehmet Bey’in oğlu İlyas’a verildi. Bir süre Timur’a bağlı kalan İlyas Bey, Fet*ret devri’nde İsa Çelebi’nin yanında yer alarak Çelebi Mehmet’e karşı Aydınoğul*ları ve Saruhanoğulları’yla birleşti. Ancak, birleşik ordunun Çelebi Mehmet kuvvet*lerine yenilmesi üzerine bu şehzadenin egemenliğini tanımak zorunda kaldı (1405). Artık padişah olan I.Mehmet bağlılığını kanıtlamak için Leys ve Ahmet adlı oğullarını rehine olarak Edirne Sarayı’na gönderdi (1414). İlyas Bey’den kısa bir süre sonra I. Mehmet de ölmesi üzerine (1421) meydana gelen kargaşa ortamından yararlanarak Edirne’den kaçıp Menteşe topraklarına dönen İlyas Bey’in iki oğlu Ahmet ve Leys, ayrı böl*gelerde beyliklerini ilan ettiler. Ayrıca, Menteşoğulları’nın üzerine yürüyerek bu beyliği kesinlikle ortadan kaldıran ve Ana*dolu beylerbeyliğine bağlı bir sancak ko*numuna getiren II.Murat (1424), Ahmet ve Leys beyleri de yakalatıp Tokat kale*sinde hapse attırdı. II. Muradın ölü*münden (1451) sonra hapisten kaçan Ahmet Bey’in oğlu olduğunu iddia ede*rek ortaya çıkan İlyas adında biri, Men*teşe sancağında karışıklıklar yarattıysa da II. Mehmet buraya bir ordu gönderince, Rodos’a kaçtı ve bölgede dü*zen, osmanlı sancakbeylerinin yöne*timinde yeniden kuruldu (1451).