GAZNELİ MAHMUT

Gazneli Mahmut, Gazne Hü*kümdarı (? 970-Gazne 1030). Mah*mut Gaznevi de denir. Hükümdarlık dönemi: 9898-1030. Gazne Valisi Alp Tigin’in komutanlarından Sebük Tigin’ in oğludur.

Babasıyla birlikte, Hindulara karşı düzenlenen Lamagan Savaşına (986/987) katılıp büyük yararlıklar gösterdi. 992’de yararlıklarından dola*yı Samanoğulları Hükümdarı Nuh ta*rafından Horasan Valiliği’ne getirdi. Sebük Tigin 997’de ölünce yerine veli*aht oğlu İsmail geçtiyse de öteki oğlu Mahmut kardeşine kendisinin yaşça daha büyük olduğunu ileriye sürerek Gazne’ye yürüdü ve Mart 998’de Gaz*ne tahtına çıktı. Horasan, Herat, Büst ve Kabil bölgesinde tam bir egemenlik kurdu. Abbasi halifesi Mahmut’a “hilat”, taç ve bayrak göndererek sultanlı*ğım tanıdığını bildirdi. İslâm kaynak*larına göre “Sultan” unvanını kullanan ilk hükümdar Gazneli Mahmut’tur.

Gaznelilerin ilk bağımsız hükümdarı olan Gazneli Mahmut, 1.000 yılında Birinci Hint Seferi’ne çıktı. Peşaver’e karşı düzenlenen bu seferle Caypal’ı tutsak alıp pek çok değerli ganimet el*de etti (1001). Vay had üzerine yaptığı İkinci Sefer’de yine zengin ganimetler*le dönüp Gazi unvanını aldı. Bhatiya Bölgesi’ne yapılan Üçüncü Sefer’de ra*canın canına kıyması sonucu çok sayıda tutsak ve fille birlikte büyük çapta ganimet elde edildi (1004).

1005 son*baharında yapılan Dördüncü Sefer’de Cayalın ailesinden Suhpal, Müslüman oldu ve vali atandı. Suhpal, Gazneli Mahmut’un ayrılması üzerine İslâmdan dönüp ayaklandı. Beşinci Hint Seferi’ ne çıkan Gazneli Mahmut, Suhpal’ı tutsak alıp hapsettirdi. Pencap’a yapı*lan Altıncı Hint Seferi’nden zengin ga*nimetlerle dönüldü (1009). Narayan’a yapılan Yedinci Hint Seferi barışla so*nuçlandı. 1010’daki Sekizinci Hint Se*feri ile Multan’a giren Mahmut, Karmatileri ağır bir yenilgiye uğrattı.

1013’te Dokuzuncu Hint Seferi’nda Naradin üzerine yürüyüp yeni ele geçi*rilen yerlerde mescitler yaptırdı (1014). Tanisar’a yapılan Onuncu Hint Seferi’nde Hinduların büyük bir putu Gazne’ye getirildi. 1016’da yapılan Onbirinci Hint Seferi kış nedeniyle ba*şarısızlığa uğradı. 1018 sonbaharında Kanavc’a yürüyen Mahmut, pek çok putu kırıp büyük ganimetlerle döndü (Onikinci Sefer).

1019’daki 13. Sefer’ de ise Kalincar racası üzerine gidildi ve Kabil’in doğusundaki bölge halkına İslâmiyet kabul ettirildi. 1021’deki 14. Sefer başarısızlıkla sonuçlandı. 15. Se*fer yine Kailin car’a yapıldı (1022).

Gazneli Mahmut’un en ünlü Hint Sefe*ri Sumnat’a yapılan 16. Sefer’ dir. Mahmut 1025’te sefere çıktı; bir yıl sonra Sumnat’a vardı. Kent ele geçiri*lip putlar yıkıldı, hazineler yağmalan*dı. Bu büyük zafer İslâm dünyasında Mahmut’u söylence kahramanı haline getirdi. Multan’a yapılan Onyedinci Sefer’de Çatların saklandıkları ada yağmalanıp içindekiler tutsak alındı. Son yılları Irak-ı Acem ve Horasan’da geçen Sultan-Mahmut, 1029’da Rey’e girip Büveyhilerin hazinesini ele ge*çirdi, Batınileri dağıttı. Irak-ı Acem iş*lerini yoluna koyduktan sonra oğlu Mesut’u buraya vali atadı ve Nişabur’a döndü. Hastalığı nedeniyle son sefe*rinde başarısızlığa uğradı. Yaptığı se*ferlerle Müslümanlığı Hindistan’a yay*mayı başardı.