HAÇLI SEFERLERİ

Avrupa Hıris*tiyan devletlerinin, Kudüs ve kutsal yerleri Müslümanların elinden almak için giriştikleri seferler (11.yy-13. y*y). Haçlı Seferleri, İslâmlık-Hıristiyanlık çekişmesinin, askerlik alanın*daki en büyük mücadelesidir. Neden*lerinin biri, Türklerin Malazgirt Savaşı’nda kazandığı zaferden sonra, Mar*mara ve Ege kıyılarına kadar Anado*lu’yu ellerine geçirmeleridir. İkinci ne*den, o dönemde İslâm devletlerinin gelişmişliği ve zenginliği karşısında Avrupa’ nın içinde bulunduğu yokluk ve yoksulluk sayılabilir. Avrupa’da kent yaşamında gözlenen yoksulluk ve düşkünlüğün hükümdar sarayların*da bile yaşanması, halkı ve özellikle şövalyeleri, Doğu’nun göz kamaştırıcı zenginliği için kışkırtmasının yanı sıra yaşanan dinsel bağnazlık da kutsal yerlerin kurtarılması açısından etkile*yici oldu. Papa Il.Urbanus birbirlerini boğazlayan Hıristiyan devlet ve dere- beylerini bir birlik altına toplamayı başardı. Kutsal Kudüs’ü, dinsiz Türk*lerin elinden almak için büyük bir ça*ba gösterdi. Pierre l’Ermite adlı yoksul bir Fransız keşişi, bu propagandası ile çevresine 50 binden fazla Fransız top*lamayı başardıktan sonra, Fransa’dan ayrıldı. Almanya’da da bir o kadar bil*gisiz ve başıbozuk takımı kendisine katıldı. Macaristan ve Balkanlar’dan geçerken daha da kalabalıklaşan bu ilk Haçlı Ordusu, Bizans’ın yardımıyla Yalova’da Anadolu’ya ayak bastı. Anadolu’dan Kudüs’e doğru yola çık*tıklarında önlerine çıkanı, din ayrılığı aramaksızın öldürmeye başladılar. Haçlı seferlerinin ilk dalgası olan bu bilinçsiz hareket, Anadolu’nun ortala*rında Selçuklularca ortadan kaldırıldıysa da Avrupa’da büyük bir ordunun hazırlanmasında coşku yarattı

İlk Haçlı dalgasının Anadolu ortalarında erimesi, Avrupa Hıristiyanlarını daha düzenli biçimde hazırlığa yöneltti. Kontlar ve dükalarla hükümdarlar, bu kutsal seferi hazırlamaya giriştiler. Düzenli birlikler halinde yola çıkan Haçlılar (Ehl-Salip), ikinci kez 600 bin kişilik bir güç olarak Bizans’a ulaştılar. Godefroy de Bouillon’un ko*mutasındaki Haçlı Ordusu 1097’de, Selçukluların başkenti İznik’i ele ge*çirdi. Kent Bizans’a bırakıldı. 30 Hazi*ran 1097 günü, Eskişehir önlerinde, Selçuklu Ordusu ile Haçlılar çetin bir savaşa giriştiler. Haçlılarla Selçuklu Türkleri arasında, hemen her yerde çe*tin gerilla savaşları sürdü. Günden gü*ne azalarak Toraslara ulaşan Haçlılar,

Antakya’yı kuşattıklarında 100 bin kişi kadar kaldılar. Böylece, Kılıç Arslan güçlerince Anadolu’da yarım milyon haçlı askeri kılıçtan geçirilmiş oluyor*du. 21 Ekim 1097 günü kuşatılan An*takya, Haçlılara yedi ay dayandı. Ka*lede bulunan, Hıristiyanların yardı*mıyla Haçlılar, 2 Haziran 1098’de An*takya’yı ele geçirip Kudüs üzerine yü*rüdüler. Kudüs önlerine geldiklerinde sayıları 40 bine düştü. Kenti ele geçi*ren Haçlılar, Müslüman ve Hıristiyan, 70 bin kişiyi kılıçtan geçirdiler ve bir Latin Krallığı kurdular.

Al*man İmparatoru III. Konrad ile Fransa Kralı VII. Louis’in önderliğinde yapı*lan bu seferde, 75 bin kişilik bir Haçlı Ordusu’nu Anadolu Selçuklu sultanı*nın oğlu I. Mesut yenilgiye uğrattı. Alman Kralı 5 bin kadar askeriyle ca*nını zor kurtardı. Fransa Kralı, 150 bin kişilik ordusunu Alman döküntü kuv*vetleriyle birleştirerek Anadolu içleri*ne ilerlemeye başladı. Sultan Mesut’un Toroslara doğru çektiği bu kuvvetler, büyük kayıplar verdikten sonra, An*takya ve Şam’a kadar ilerledilerse de, burada püskürtülünce geri dönmek zo*runda kaldılar.

1187’de Salahattin Eyyubi’nin Kudüs’ü geri alması üzerine yapıldı. Bu sefere Alman İmparatoru Friedrich Barbarossa, İngiltere Kralı Arslan Yürekli Rişard ve Fransa Kralı Philippe-August gibi ünlü krallar katıldılar. Barbarossa, Çanakkale’den Anadolu’ya geçerek Selçuklu topraklarına girdi. 200 bin (ya da 600 bin) kişilik Alman Ordusu’ na gerilla savaşıyla karşı koyan II. Kı*lıç Arslan, akınlar ve gece baskınlarıy*la Alman Ordusu’nu bunalttı. Ulubor*lu’dan Akşehir’e ancak bir ayda gelebi*len Barbarossa, Konya yakınlarında, Selçuklu Ordusu’ndan zorlukla kurtulabildi. Toroslara ilerlediyse de Silifke yakınlarında ırmağı geçerken boğulan imparatorun ordusu dağıldı. Bozgun içinde Suriye ve Filistin’e ulaşabildi*ler. İngiltere ve Fransa kralları ise de*niz yoluyla Filistin’e geldilerse de, hiçbir sonuç alamadan döndüler.

Alman İmparatoru Heinrich’in düzen*lediği bu sefere, Venedik Cumhuriyeti de deniz gücüyle katıldı. Bizans’a ge*lince kente giren Haçlılar, buradaki zenginlik karşısında şaşırdılar ve İs*tanbul’a el koydular. İstanbul baştan başa yağma edildi, yıkıldı. Bütün zen*ginliklerine el konuldu. İstanbul baş*kent olmak üzere bir Latin İmparator*luğu (1204-1261) kuruldu.

Macar Kralı H. Andıas’ın yönetiminde, yapılan bu seferde, Kahire önlerine kadar gelen Haçlılar, Eyyubiler tara*fından büyük bir bozguna uğratıldılar.

Al*man Kralı III. Fıiedrich tarafından dü*zenlendi. Önemli bir olay olmadıysa da barışla Kudüs Hıristiyanlara bıra*kıldı.

Kudüs’ün Türkler tarafından geri alın*masına tepki olarak yapılan bu sefere, Fransa Kralı Saint Louis’in kardeşleri öncülük ettiler. Haçlılar deniz yolun*dan Mısır’a çıktılarsa da Mansure’deki savaşta büyük yenilgiye uğradılar, bo*zuldular.

Müslü*manlara batıda darbe vurmak isteyen Fransa, 1270’te Tunus’a çıkarma yap*tıysa da kenti kuşattığı sırada Fransa Kralı Saint-Louis öldü. Böylece sefer sonuçsuz kaldı.

Haçlı Seferleri, birçok yönden önemli sonuçlar doğuran bir olaylar zinciridir. Bu savaşlar sonunda, Avrupa Hıristi*yanlığı, dünyayı daha değişik bir bi*çimde görmeyi öğrendi. Avrupa’nın iç yapısında önemli değişiklikler oldu. Küçük beylikler ve derebeylikler orta*dan kalktı; güç kralların elinde toplan*dı. Doğunun önemli ticaret merkezle*rini tanıma fırsatı bulan Avrupalılar, yoğun bir ticarete giriştiler. Kültürel yönde de büyük değişiklikler oluştu. Avrupa, İslâm uygarlığını yakından tanıma fırsatı buldu.