EFES

Batı Anadolu’da Ionia Bölgesi’ nde antik kent (Ephesos). İzmir’in gü*neydoğusunda, Selçuk İlçesi’nin batı*sında Küçük Menderes (Kaystros) Vadisi’nde yer alır. Batı Anadolu’daki ilk Yunan yerleşmelerinden biri olup İÖ 10. yüzyılda kuruldu. Mitolojiye göre Atina Kralı Kodros’un oğlu Androklos tarafından bir kâhinin önerisi üzerine Yunanlıların sonradan kendi Tanrıçaları Artemis ile eş tut*tukları, Anadolu’nun Bereket Tanrıça*sı Kybele’nin eski tapmağınım tam kar*şısında yer alan Koresos Dağı’nın ya*kınında kuruldu. Derin bir körfez kıyı*sında kurulmuş olan kent, eski tapı*nakla bağlantılı olan iyi bir limana sa*hipti. Günümüzde bu alan küçük Men*deres Irmağı’nın getirdiği birikintilerle bir kara parçasına dönüşmüştür. Kent*te, büyük bir tanrıça tapmağının bu*lunması, buranın ilkçağ süresince bir dinsel merkez olarak önemini koruma*sına neden olmuştur Ancak kentin yeri Küçük Menderes (Kaystros) Irmağı’ nın alüvyonlarla limanı doldurması tehlikesi karşısında zaman zaman yer değiştirmiştir.

Antik Çağ’ın en ün*lü kentlerinden biri olan Efes’te ilk ka*zılara 1863’te İngiliz arkeologu John Turtle Jood başkanlığında bir heyet başladı. 1869’da dünyanın yedi harika*sından biri olan Artemis Tapınağının kalıntıları bulundu. 1895-1912 arasın*da kazılan bir Avusturya ekibi yürüttü. Birinci Dünya Savaşı’nın ardından 1926’da yeniden başlayan kazılan gü*nümüzde de Avusturyalılar yürütmek*tedir. Bulunan eserler” Efes Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir. Çok geniş bir alana yayılmış olan Efes Kenti’nde günümüze kadar açığa çıkarılmış olan başlıca kalıntılar şunlardır:

• Vedius Gymnasionu; İS 150’de yaptırıldı.
• Gymnasionun güneyinde, İmpa*rator Neron dönemine tarihlenen stadion yer alır.
• Efes’in en önemli ve sağ*lam yapısı Büyük Tiyatro’dur. Yapı*mına Hellenistik dönemde başlanmış, İmparator Traianus (İS 98-117) döne*minde tamamlanmıştır Kentin en uzun ve büyük caddeleri Aıcadiane (Mer*merli Yol) ve Kuretler Caddesi’dir.
• Kentin bir başka sağlam yapısı da Celsus Kitaplığı’dır.
• Bu yapının kuze*yinde Alışveriş Agorası yer alır. Ago*ranın güneyinde Serapis Tapınağı bu*lunur. Kentin bir başka tapınağı da Hadrianus Tapınağı, Devlet Ago*rası, güneyinde yer alan anıtsal çeş*me, Domitianus Tapınağı, Traianus Çeşmesi, odeon, bazilikalar, Efes’in öteki yapı kalıntılarıdır.
• Efes Kenti’nin kalıntıları arasında ol*mamakla birlikte, İzmir-Aydın Kara*yolu üzerinden sapan 7 km’lik bir yol*la ulaşılan Meryem Ana Evi, Efes ile birlikte dikkate alınır. Küçük bir kili*senin bulunduğu bu alan, Hıristiyan*larca kutsal sayılır.