Bilinen en eski yazı; bi*çimi çiviye benzediğinden bu adla anıldı. Çiviyazısını Sümerlerin buldu*ğu kabul edilir. İÖ 4. binin ortalarında resim yazısı olarak kullanıldığı bilinir. Bugün eldeki en eski çiviyazılı belge*ler, Mezopotamya’nın Uruk Kenti’nin IV. A tabakasında bulundu ve Öİ 3100 yıllarına tarihlendi. Önceleri resim ya*zısı olarak kullanılan çiviyazısı, daha sonraları 90° sola yatık biçimde yazıl*maya başlandı.

Çiviyazısı çeşitli şekiller verilmiş ça*mur halindeki kil üzerine kamış ya da madeni kalemlerle yazılıyor ve kuru*tulduktan sonra özel ya da tüzel arşiv*lerde korunuyordu. Yazı malzemesi olarak kilin yanı sıra çeşitli madenler de kullanılmıştır.

Asya kökenli, tek heceli bir dil olan Sümerce, çiviyazısıyla çok kolay yazı*lırken aynı yazıyı kullanacak olan toplumların dilleri için uygun bir yazı sis*temi olmadı. Bu nedenle çiviyazısını kullanan öteki halklar işaretlerde deği*şiklikler yaptılar. Çiviyazısını Sümerlerin yanı sıra Akatlar, Asurlular, Babilliler, Kasitler, Elamlılar, Hititler, Urartular ve hece yazısı olarak Persler kullandılar.

Çiviyazısı temel özellikleri şunlardır: Bir hece yazısıdır; sodan sağa yazılır; 10 bini aşkın işaret içerir. Hece değeri olan işaretlerin yanı sıra sözcük değeri olan ideogramlar ve belirtici işaretler olan determinativler bu yazının işleyiş biçimini oluştururlar. Ayrıca birçok işaretin bir araya gelerek oluşturduğu karmaşık işaretler de vardır. Çiviyazısının çözümü için ilk kez uğ*raş veren Georg Friedrick Grotefend (1775-1853) adlı bir Alman tarih öğ*retmeni oldu. Daha sonra İran’da görevli bir İngiliz subayı olan Henry Creswiche Rewlinson (1810-1895), Kirmanşah yakınlarındaki Bisutun (Behiştun) kayalıklarında bulunan Pers Kralı Büyük Darius’a ait kaya kabartmasındaki çiviyazılarının çoğunu çöz*meyi başardı. Onun açtığı yoldan iler*leyen bilim adamları, kazılar sonunda açığa çıkan çok sayıdaki belge üzerin*de çalışarak çiviyazısını çözdüler.