buse

Tanzimat edebiyatı genel özellikleri nelerdir maddeler halinde belirtilmiştir. Dönemin özellikleri ve ilkleri hakkında bilinmesi gerekenler şu şekilde:

Tanzimat edebiyatı, Tanzimat Dönemi kültürel ve siyasi hareketlerinin sonucu olarak ortaya çıkmış edebiyat akımı. 3 Kasım 1839’da Mustafa Reşid Paşa tarafından ilan edilen Gülhane Hattı Hümayunu da denilen yenileşme beratının yürürlüğe konmuş olmasından doğmuştur. Bu olay daha sonraları Tanzimat Fermanı olarak adlandırılacak, gerek siyasî alanda gerek edebî ve gerekse toplumsal hayatta batıya yönelmenin resmi bir belgesi sayılacaktır. Şinasi’nin Agah Efendi ile birlikte çıkarmış olduğu Tercüman- Ahval bu edebiyatın başlangıcı olarak kabul edilir . Edebiyat tarihçilerimiz de 1860 yılını Tanzimat edebiyatının başlangıcı olarak kabul edeceklerdir.




ÖZELLİKLERİ
Tanzimat edebiyatının hazırlık dönemi, Tanzimat Ferma*nı’nın ilanıyla başlar Tercüman-ı Ahval gazetesinin yayım*lanmasına kadar sürer.
Tanzimat edebiyatı 1860’ta Tercüman-ı Ahval gazetesinin yayımlanmasıyla başlar, 1896’ya kadar sürer.
Batı’dan alınan roman, hikâye, tiyatro, eleştiri, makale gibi türler ilk kez Tanzimat döneminde kullanılmaya baş*lanmıştır.
I. Topluluk sanatçıları Fransız Devrimi’nin etkisiyle tüm dünyaya yayılan vatan, millet, adalet, eşitlik, hürriyet gibi kavramları işlemişlerdir.
I. Topluluk sanatçıları “toplum için sanat”; II. topluluk sa*natçıları “sanat için sanat” anlayışıyla hareket etmişlerdir.
I. Dönem sanatçıları sanatın amacını toplumu eğitmek olarak gördükleri için yalın bir dili savunmuşlar; ama bunda başarılı olamamışlardır; II. dönem sanatçılarında dilde sadeleşme amacı yoktur.
Tanzimat edebiyatında klasisizmden etkilenmeler olmuşsa da romantizmin ağırlığı görülür; Tanzimat II. dönemde realizmden de etkilenilmiştir.
Tanzimat edebiyatında gazete aracılığıyla edebi, sosyal ve politik alanlarda yeni düşünceler sunulmuş; makale tiyatro gibi edebi türlerin ilk örnekleri gazetelerde verilmiştir.
Tanzimat edebiyatı sanatçıları çok yönlü sanatçılardır. Hem yazar hem şair hem devlet adamı hem de gazete*cidirler.
Tanzimat Edebiyatının Öncesi Ve Sonrası
İLKLER
İlk yerli roman: Şemsettin Sami’nin “Taaş-şuk-ı Talat ve Fitnat” adlı eseridir.
İlk çeviri roman: Yusuf Kâmil Paşa’nın Fene-lon’dan çevirdiği “Telemak” adlı eserdir.
İlk tarihi roman: Namık Kemal’in “Cezmi” adlı eseridir.
İlk edebi roman: Namık Kemal’in “İntibah” adlı eseridir.
İlk tarihi roman denemesi: Ahmet Mithat Efendi’nin “Yeniçeriler” adlı eseridir.
İlk realist roman: Recaizade Mahmut Ek*rem’in “Araba Sevdası” adlı eseridir.
İlk köy romanı: Nabizade Nazım’ın “Karabibik” adlı eseridir.
İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf’un “Eylül” adlı eseridir.
İlk natüralist roman: Nabizade Nazım’ın “Zehra” adlı eseridir.
İlk köy şiiri: Muallim Naci’nin “Köylü Kızların Şarkısı” adlı şiiridir.
İlk pastoral şiir: Abdulhak Hamit’in “Sahra” adlı şiiridir.
Kafiyesiz şiirin ilk yazarı: Abdulhak Hamit Tarhan’dır. Şiiri ise “Validem”dir.
İlk yerli tiyatro eseri: Şinasi’nin “Şair Evlenmesi” adlı yapıtıdır.
İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı: Ahmet Vefik Paşa’dır.
Aruz ölçüsüyle yazılan ilk tiyatro eseri: Abdulhak Hamit Tarhan’ın “Eşber” adlı eseridir.
Hece ölçüsüyle yazılan ilk tiyatro eseri: Abdulhak Hamit Tarhan’ın “Nesteren” adlı eseridir.
Sahnelenen ilk tiyatro eseri: Namık Kemal’in “Vatan Yahut Silistre” adlı eseridir.
İlk resmi Türkçe gazete: Takvim-i Vakayi’dir.
İlk yarı resmi gazete: Ceride-i Havadis’tir.
İlk özel Türkçe gazete: Tercüman-ı Ahval’dir.
İlk şiir çevirisi yapan şair: Şinasi’dir. (Tercüme-i Manzume)
İlk Makale: Şinasi’nin “Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi’dir.
Noktalama işaretlerini kullanan ilk yazar: Şinasi’dir.
İlk antoloji: Ziya Paşa’nın “Harabat” adlı eseridir.
İlk röportaj örneği: Ziya Paşa’nın “Rüya” adlı eseridir.
İlk edebi bilgiler kitabı: Recaizade Mahmut Ekrem’in “Talim-i Edebiyat” adlı eseridir.
İlk atasözleri kitabı: Şinasi’nin “Durub-i Emsal-ı Osmaniye” adlı sözlüğüdür.
İlk hikâye eseri: Ahmet Mithat Efendi’nin “Letâif-i Rivayat” adlı yapıtıdır
Batılı anlamda ilk eleştiri yazarı: Namık Kemal’dir.
İlk mizah dergisi: Teodor Kasap’ın çıkardığı Diyojen adlı dergidir.
Batılı anlamda ilk öykü örnekleri: Samipa-şazade Sezai’nin “Küçük Şeyler” adlı eseridir.
İlk dergi örneği: Münif Paşa’nın çıkardığı “Mecmua-ı Fünun”dur.