Cümlede anlam ilişkileri konusunun bir önceki bölümünde eş anlamlı cümleler, öznel cümleler, nesnel cümleler, neden sonuç cümleleri, amaç sonuç cümleleri ve şart cümlelerini işlemiştik. Cümlede anlam ilişkilerin ikinci bölümünde de kpss sorularında çıkan diğer cümle çeşitlerini işleyeceğiz.

Karşılaştırma Cümleleri: Cümlede anlam ilişkileri konusunda yer alan karşılaştırmalı cümleler, farklı varlıkları birbiriyle, aynı kavramı kendi için ortak ya da farklı yönleriyle karşılaştıran cümlelerdir.
Daha, en, gibi, kadar, ise, göre, -ki, oysa , -de bağlacı gibi ekler ya da sözcüklerle oluşur.
Seni de götüreyim.
Annemse farklı düşünüyor.
Babası gibi çalışkan.
En mutlu günümüzdü.

Üslup – İçerik Cümleleri: Özellikle kpss Türkçe paragraf sorularında karşımıza sıkça çıkan kavram üsluptur. Bir sanatçının veya sanat yapıtının dil ve anlatım özelliği, yani söyleyiş tarzı üsluptur. İçerik ise bir sanat eserinin konusudur.
Cümle içinde Üslubu ”Yazar nasıl anlatmış?” sorusuyla,
Cümle içinde içeriği ”Yazar neyi anlatmış?” sorusuyla bulabiliriz.

Hikayelerinde insanların sorunlarını özgün ve etkileyici bir dille dile getirmiş. Burada ”insanların sorunları” içerik, ”özgün ve etkileyici dil” ise üslupla ilgilidir.
Doğrudan Anlatım Cümlesi: Bir kişinin sözü hiç bozulmadan ağızdan çıktığı gibi aynen aktarılırsa doğrudan anlatım cümlesi oluşur.
Bugün gelemem” demişti.
Dolayı Anlatım Cümlesi: Bir kişinin sözü değişikliğe uğratılarak araya başka bir kişinin girdiğini belirten yüklemler kullanılırsa o cümle dolaylı anlatım cümlesi olur.
Gelemeyeceğini söylemişti.
Olumlu – Olumsuz Cümleler: Yükleminde -me, -mez, -sız, yok, değil eklerinin veya sözcüklerinin olmadığı ve yargının gerçekleştiği cümlelere olumlu cümle denir.
Adam ölmüş.
Sınıf çok yaramaz.
Çok sorunumuz var
Yazısı çok çirkin.

Yükleminde -me, -mez, -sız, yok, değil eklerinin veya sözcüklerinin olduğu cümlelere de olumsuz cümle denilmektedir.
Adam ölmemiş.
Sınıf sorunsuz.
Hiç sorunumuz yok.
Yazısı çirkin değil.

• Biçimce olumlu anlamca olumsuz cümleler: Yükleminde olumsuzluk eki olmadığı halde yargısı gerçekleşmeyen cümlelerdir.

Ne gelen var ne giden.
Bu saatte gidilir mi hiç?
Nasıl söylerim öldüğünü?

• Biçimce olumsuz anlamca olumlu cümleler: Yükleminde olumsuz ek kullanımı olduğu halde yargısı gerçekleşen cümlelerdir.

Konuyu anlamamış değiliz.
Çocuk sorunsuz değil.
Hiç gelmez miyim.

Öneri Cümleleri: Bir sorun ve onun çözülmesi için görüş ve düşünceleri karşıdaki kişiye önerme içeren cümlelerdir.
Her gün 2 test çözmelisin.
Bu şiirini daha yalın bir dille yazarsan şiirin daha çok okunacaktır.

Varsayım Cümleleri: Kpss genel yetenek Türkçe dersine ait cümlede anlam ilişkileri konusunda yer alan varsayım cümleleri, gerçekte olmayıp da geçici bir süre için olmuş kabul edilen olayları ve durumları anlatan cümlelerdir.
Varsayalım ki, tut ki, farz edelim, düşünelim, kabul edelim sözcükleri varsayım cümlelerinde kullanılır.
Bu testten iyi bir sonuç aldığını düşünelim.
Olasılık Cümleleri: Cümlede anlam ilişkileri konusunda yer alan olasılık cümleleri, herhangi bir durumun veya olayın olabilirlik durumunu anlatan cümlelerdir.
Belki, galiba, sanırım,muhtemelen, gibi, sanki, -ebilmek, herhalde gibi sözcükler olasılık cümlelerinde kullanılmaktadır.
Bu iş olacak gibi.
Bir kedi gördüm sanki.

Tanım Cümleleri: Bir varlığın ya da kavramın ayırt edici özellikleriyle açıklanmasıdır.
Tanım cümlelerini bulmak için ”Nedir?” sorusu sorulur.
Sanat, hayatı yüceltme ve daha anlamlı kılma çabasıdır.
Eleştiri Cümleleri: Bir yapıtın, kişinin ya da konunun olumlu veya olumsuz yönlerini ortaya koyan cümlelerdir.
Günümüzdeki sanatçılar özellikle bu konuda gerekli özeni göstermiyorlar.
Küçümseme – Azımsama Cümleleri: Küçümseme, bir varlığın sayılamayan veya ölçülemeyen özelliklerini az görmek ya da hor görmektir. Azımsama ise bir varlığın sayılabilen veya ölçülebilen özelliklerini az görmektir.
Aldığım maaş bakkal masrafına bile yetmiyor. (Azımsama)
Bir paragraf yazmakla yazar mı oldun şimdi? (Küçümseme)

Yakınma Cümleleri: Yakınma bir durum veya olaydan şikayet etmektir.
Bu çocuklar artık beni hiç dinlemiyor.
Bu berbat yollar artık milleti bezdirdi.

Sitem Cümleleri: Cümlede anlam ilişkileri içinde yer alan sitem cümleleri, bir kişinin karşısındaki kişiye kırgınlığını belirtmesidir.
Hani beni arayacaktın.
Muğla’ya gelmişte bizi aramamış.
Sen buralarda gelir miydin.

Kpss genel yetenek Türkçe sorularında yakınma ve sitem cümlelerini birbirleriyle karıştırmayın.
Hayıflanma Cümleleri: Bir durumdan veya olaydan dolayı kendi kendine üzülme, acınma, pişmanlık duymaya hayıflanma denilmektedir.
Yazık oldu güzelim günlere.
Ne yazık ki tatili değerlendiremedik.
Yazık sana verdiğim emeklere.
Keşke Kpss’ye biraz daha çalışsaydım.

Kanıksama Cümleleri: Bir durumu kabullenmek, benimsemek veya o duruma alışmaktır.
Kaba konuşmasına hepimiz alıştık.
Yadsıma Cümleleri: Cümlede anlam ilişkileri konusundaki bir diğer cümle çeşidi olan yadsıma cümleleri, bir durumu inkar etme anlamı taşır.
Bütün bu dediklerini ben mi yapmışım?
Gerçekleşmemiş Beklenti Cümleleri: Bir beklentinin gerçekleşmediğini dile getiren cümlelerdir.
Benimle gelir sanmıştım.
Geri geleceğini düşünmemiştim.
Güya gelecekti.

Aşamalı Durum Cümleleri: Bir durumdan diğer bir duruma aşama aşama geçildiğini belirten cümlelerdir.
Gittikçe, giderek, gün geçtikçe gibi sözcüklerle ya da bu anlamları taşıyarak oluşur.
Gün geçtikçe artıyor yalnızlığımız.
Havalar ısınıyor.
Her gün biraz daha birbirimize alışıyoruz.

Ön Yargı Cümleleri: Cümlede anlam ilişkileri konusunda işleyeceğimiz son cümle çeşidi olan önyargı cümleleri, henüz olmamış bir şeyi olacakmış gibi görme anlamı taşıyan cümlelerdir. Cümlede peşin hüküm anlamı vardır.
Bu çocuk büyük adam olacak.
Bu eser beğenilmeyecek.
Yazarın son eserinin daha güzel olacağı kesin.