Dilci, araş*tırmacı, sözlük hazırlayıcısı (11. Yüz*yıl). Dünyada tek nüshası bulunan Divanı Lugati’t-Türk adlı önemli ansik*lopedik sözlüğün yazarıdır. Türkçenin ilk ve en büyük öncüsü olan bir kişi üzerine yazık ki kendi verdiği bilgiden fazlasına sahip değiliz Karahanlılar so*yundan olduğundan, Bağdat’ta yazma*ya başladığı Türkçe-Arapça sözlüğünü (savlar, sagular, destan parçaları, ko*şuk örnekleriyle) zamanın Abbasi Ha*lifesi El-Muktedi Billah’a 1074’te sun*du. Çalışma yöntemin eserinin önsö*zünde açıklar: Türklerin yaşadığı yer*leri gezerek gözlemler edinmek, çeşitli lehçelerden topladığı dil, edebiyat, halkbilim öğelerini bir araya getirmek, Arapça sözcüklere Türkçe karşılıkları*nı verirken bunların dil ve edebiyat metinleri içindeki kullanımlarına ör*nekler vermek, Türkçenin ses bilgisi (fonetik), biçim bilimi (morfoloji), sözdizimi (sentaks) üzerinde bilgiler sunmak. Kaşgarlı Mahmut, kişisel özelliklerini belirtirken bağlı olduğu Türk toplumunu da yücelterek övünür; erdemlerinin soyundan geldiğine dik*kati çeker.

Bugüne kadar ele geçmiş tek yazması İstanbul (Fatih) Millet Kütüphanesi, Ali Emiri kitapları ara*sında korunan bu seçkin eser, Türkçe*nin yazılı edebiyatından haberler geti*ren en eski kaynak olmanın değerini bugün de korur. Kaşgarlı’nın yazdığını haber verdiği öteki eseri (Cevahirü’n Nahv fi Lugati’it-Türk: Türk Dilinin Nahiv Cevherleri Kitabı) bugüne ka*dar ele geçmemiştir.