Hasan Âli YÜCEL

Eğitimci, devlet adamı ve yazar (İstanbul 1897-1061).

Özellikle Milli Eğitim bakanlığı sırasın*daki çalışmalarıyla türk eğitimine büyük hizmetleri geçen, ayrıca, başta şiir olmak üzere edebiyatın çeşitli dallarında önem*li eserler veren Hasan Âli Yücel, Maliye memuru, Posta ve telgraf müfettişi Ali Rıza Bey’in oğludur. 1910’da Aksaray’da*ki Mektebi Osmanî’yi bitirdikten sonra Vefa Lisesi’ne girdi. Burada son sınıfta okurken Birinci Dünya Savaşı’nın çıkma*sı üzerine askere alındı (1915). Üç yıllık bir aradan sonra öğrenimine devam ede*rek Edebiyat Fakültesi Felsefe bölümünü bitirdi (1921). İlk görevi aynı fakültenin inzibat memurluğuydu. Bir yıl kadar bu görevde kaldıktan sonra İzmir Öğretmen Okulu edebiyat öğretmenliğine atanan (1922), ardından, Kuleli, İstanbul ve Ga*latasaray liselerindeki felsefe ve edebiyat öğretmenliğinden sonra Milli Eğitim Bakanlığı müfettişliğine getirilen Hasan Âli, bu görevdeyken, fransız eğitim sistemini incelemek üzere bir yıllığına Paris’e gön*derildi (1930). Türkiye’ye dönüşünde bir süre Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü mü*dürlüğünde bulundu; 1933-1935 yılları arasında ortaöğretim genel müdürlüğü yaptı. Bu görevini yürütürken, bürokra*tik kayıtlardan uzak bir anlayışla öğret*men ve okul sorunları üzerinde durması ve bunlara çare aramasıyla dikkati çek*ti. 1935’te İzmir milletvekili olarak Parlamento’ya girdi. Üç yıl sonra, 1938’de, Celâl Bayar Hükümeti’nin Milli Eğitim bakanlığına atandı. Hasan Âli’nin türk kültürüne ve eğitimine en büyük hizme*ti, 1946 yılına kadar 7 yıl 7 ay süren bu bakanlığı döneminde oldu. Onun bakan*lığı sırasında, çeşitli öğretim kurumları*nın ve buralarda okuyan öğrencilerin sa*yısı yıldan yıl yükseldi. Özellikle köy halkının eğitimi ve tarım alanında daha verimli olması amacını güden Köy enstitülerinin açılması (1940), ilköğretim so*rununun çözümüne doğru atılmış güçlü bir adımdı. Köy enstitüleri yalnız milli eğitim çerçevesi içinde değil, fikir ve sanat alanında da güçlü ürünler verdi. Bu*nun yanı sıra, Ankara Fen ve Tıp fakül*teleriyle İzmir Yüksek Ticaret ve İktisat Okulu’nun, Balıkesir ve Edirne Orta öğretmen okullarının açılması. Yüksek Mühen*dis Okulu’nun Teknik Üniversite haline getirilmesi, Üniversite Kanunu’nun çıka*rılarak fikir, bilim ve kürsü özgürlüğü*nün korunması, tiyatro ve operanın dev*let hizmetleri arasına katılarak bu yönde köklü girişimler yapılması, Yüksek Köy Enstitüsü’nün kurularak bilimsel köycü*lüğe başlanması yine onun bakanlığı sıra*sında gerçekleşti.

Hasan Ali Yücel’in türk kültürüne en bü*yük hizmetlerinden biri de, bakanlığı za*manında dünya klasiklerinin Türkçe’ye kazandırılması oldu (1941). Onun önderli*ğinde, Cumhuriyet’in ilânından sonra ilk ‘kez dünya klasiklerinden 500 kadar eser bir plan ve program çerçevesi içinde Türkçe’ye çevrilmiş, ayrıca Türk ve İslâm ansiklopedilerinin yayımına başlanmıştır. Refik Saydam ve Şükrü Saraçoğlu hükü*metlerinde ikişer kez Milli Eğitim bakanı olarak görev yapan Hasan Ali Yücel, 8 ağustos 1946’da bu görevinden ayrıldı ve T. B.M. M.’de C.H.P. milletvekili olarak kaldı. 1950’de seçimleri kaybedince İstan*bul’a yerleşerek Cumhuriyet gazetesinde çeşitli konuları kapsayan makaleler yaz*mağa başladı. 1955-1960 arası İş Bankası kültür yayınlarını yönetti. Ayrıca, 1958′- de UNESCO Millî Komisyonu Genel Ku*rul, 1961’de de Kurucu Meclis üyeliğine seçilmişti. İstanbul’da, Prof. Tevfik Sağ- lam’ın evinde geçirdiği bir kalp krizi so*nucu ölen bu büyük eğitimci Ankara’ya gömüldü.

Eğitimciliği ve devlet adamlığının yanı sıra usta bir yazar olan Hasan Âli Yücel’*in edebiyat hayatı şiirle başlamıştır. İlk şiirlerinde aruzu kullanıyordu. Dergâh ve Yarın (1921-1922), Yeni Mecmua (1923) ve Hayat (1926-1928) dergilerinde çeşitli şiirle*ri çıktı. Mütareke ve Kurtuluş Savaşı yıl*larında yazdığı ateşli şiirlerle vatan ve millet sevgisini dile getirmişti. Daha son*raları aruzu bırakarak heceye yöneldi. Bir süre sonra da şiirle başlattığı sanat hayatım nesirle sürdürdü. Akşam (1936), Cumhuriyet (1949) ve Dünya (1960) gaze*telerinde ulusal, sosyal ve kültürel konu*larda makale ve denemeler yazdı.

Günümüzde şiirlerinden çok nesirleriyle tanınan Hasan Ali Yücel’in edebî eserle*rinin yanı sıra çeşitli meslek kitapları da var. Özellikle Fransa’da bulunduğu sıra*lar hazırladığı Fransa’da kültür işleri (1930), türk eğitiminde örgütlenmeye bü*yük ölçüde yardımcı olmuştur.

ESERLERİ