buse

BEŞERÎ VE İKTİSADÎ COĞRAFYA
Yüksek bir doğal nüfus artışı yaşayan Pakistan (% 2,9) kalabalık bir ülkedir (1996’da dünyada yedinci). Yetkililer doğum kontrolüyle pek ilgilenmez. 1995’te doğum oranı binde 39, ölüm oranı da binde 9’a ulaşmıştır. Kadın başına düşen ortalama çocuk sayısı, 1993’te 6,7’ydi. Bu koşullar altında gelecekte nüfus, yüksek oranlarda artacak ve 2025 yılında 275 milyona ulaşacaktır. Nüfus artışının toplumsal bedeli oldukça yüksektir. 2 milyona yakın Pakistanlı, ülke dışında yaşamak zorunda kalmıştır; bu kişilerin aileleri, bunların gönderdikleri kaynaklarla yaşamlarını sürdürmektedir.
Nüfus




Pakistan nüfusunun neredeyse tümü dört büyük etnik grupta toplanır. En kalabalık grubu oluşturan Pencablılar (% 60), Pencab dilini konuşur. Kırsal nitelikler sunan toplumlar, toprak mülkiyeti çevresinde (zamindar) güçlü bir yapı sunar; ayrıca Hindistan’dakine oldukça benzeyen bir kast sisteminin varlığını sürdürdüğü görülür. Kabileler arasındaki bağların hâlâ güçlülüğünü koruduğu kuzeybatıdaki dağlarda Peştular (ya da Pathanlar) yaşar; bu halk Iran etkisiyle dikkat çeken bir dil olan Peştucayı kullanır. Peştuların çoğunluğu Afganistan’ın doğu kesiminde yaşar (bu yüzyılın başında iki ülke arasında çizilen yapay sınır, Peştuları ikiye bölmüştür). Bu grup, çok sayıda Afgan sığınmacının gelmesiyle (1980’lerde 3,5 milyondan fazla) daha da kalabalıklaştı; bunlardan çoğunun Pakistan’da kalacağı sanılmaktadır. Aşağı İndus çevresinde yoğunlaşan Sindler, nüfusun yüzde 11,8’ini oluşturur. Bunlar, son toprak reformundan (1959) sonra ayakta kalabilen büyük toprak sahipleri çevresinde güçlü bir yapılaşma sunan kırsal nitelikli bir toplum biçiminde örgütlüdürler. İran ve Afganistan sınırında yaşayan Beluçlar, kabileler biçimindeki örgütlenmelerine bağlılıklarını sıkı sıkıya sürdürürler. Bu etnik bolluk, dilsel çeşitlilik yaratmıştır. Hindu dilinden kaynaklanan, Arap alfabesiyle yazılan resmî dil Urduca, Farsçadan gelen pek çok sözcükle dolmuştur. İş dünyasında ve yönetimde özellikle İngilizce kullanılır.
Pakistan, kırsal niteliğini belirgin biçimde koruyan bir ülkedir. Ama kentleşme sürekli bir artış göstermektedir. Ülkenin ekonomik metropolü Karaçi (5,2 milyon nüfus) canlı bir limandır. Pencab’ın merkezi Lahor (3 milyon nüfus) Hint-Moğol İmparatorluğu’nun eski başkentlerinden birisidir. Hayber Geçidi’nin ağzında, Afgan sınırına yakın bir kent olan Peşaver, çok sayıda Afgan sığınmacının buraya yerleştirilmesiyle önemli ölçüde büyümüştür. Başkent İslamabad, 1961’de kurulmuş bir şehirdir; gerçekte, Ravalpindi (800 000 nüfus) ile birlikte çift şehir niteliği sunar.